Ειδικότερα, στο Συμβούλιο Ασφαλείας παρουσιάστηκε η 18η Έκθεση της Μόνιμης Αντιπροσώπου της Μάλτας, την ώρα που η συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν «εκπνέει» τον Οκτώβριο του 2025.
«Μάχη» με το χρόνο να επεκταθεί η συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα
Πρόκειται για το ψήφισμα 2231, που συνιστά τη «φόρμουλα» στην οποία κατέληξαν μετά από πολυετείς προσπάθειες το 2015 οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία, η ΕΕ, η Κίνα, η Ρωσία και το Ιράν. Σύμφωνα με αυτή, προβλέπεται ο περιορισμός και η παρακολούθηση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, με αντάλλαγμα τη σταδιακή άρση των κυρώσεων.
Την κατάρτιση και την υποβολή του ψηφίσματος 2231 ανέλαβε η Μάλτα και της ανατέθηκε να επιβλέπει την εφαρμογή του, να υποβάλλει εξαμηνιαίες εκθέσεις και να εγγυάται τη συμμόρφωση όλων των μερών.
Η έκθεση μεταξύ άλλων αναφέρει ότι καταγράφει την αδυναμία του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας να επαληθεύσει τις πυρηνικές δραστηριότητες του Ιράν λόγω διακοπής της συνεργασίας από το 2021 και την προειδοποίηση των ευρωπαϊκών κρατών-μερών της συμφωνίας (Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, ομάδα επίσης γνωστή ως E3) για την εκ νέου επιβολή των κυρώσεων, με το Ιράν να απορρίπτει τις επικρίσεις, κάνοντας λόγο για «νόμιμα αντίμετρα».
«Η διακοπή της εφαρμογής των μέτρων παρακολούθησης από το Ιράν από το 2021 έχει σοβαρές επιπτώσεις», ενώ «η συσσώρευση ουρανίου υψηλού βαθμού εμπλουτισμού από το Ιράν προκαλεί ανησυχίες» και «στις πυρηνικές εγκαταστάσεις στο Νατάνζ και Φορντό καταγράφεται αυξημένη δραστηριότητα εμπλουτισμού ουρανίου» αναφέρει η έκθεση.
Πυρετώδεις συζητήσεις
Όπως αναφέρει η έκθεση, το Συμβούλιο Ασφαλείας διεξήγαγε επανειλημμένα φέτος συζητήσεις επί του θέματος.
- Την 24η Ιουνίου, το Συμβούλιο ενημερώθηκε για τη δέκατη έβδομη έκθεση του Γενικού Γραμματέα, τις δραστηριότητες του συντονιστή της έκθεσης και την κατάσταση του διαύλου προμηθειών από τον Ύπατο Εκπρόσωπο της ΕΕ.
- Τη 13η Δεκεμβρίου, τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας συζήτησαν τη δέκατη όγδοη έκθεση του Γενικού Γραμματέα για την εφαρμογή του ψηφίσματος 2231.
Υπό αμφισβήτηση οι συμφωνίες
Η εφαρμογή του ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και το κοινό ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης (ΚΟΣΔ) βρίσκεται υπό ολοένα μεγαλύτερη αμφισβήτηση. Με επιστολή τους την 27η Νοεμβρίου, η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο εξέφρασαν ανησυχίες για παραβίαση του ψηφίσματος 2231.
Οι δυνάμεις αυτές αναφέρθηκαν σε συνεχιζόμενη αύξηση του αποθέματος ουρανίου υψηλού βαθμού εμπλουτισμού από το Ιράν, που πλέον ξεπέρασε τα όρια που είχε θέσει ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας. Ο εμπλουτισμός ουρανίου φτάνει στο 60%, παραβιάζοντας το ΚΟΣΔ. Έγιναν επίσης αναφορές για εγκατάσταση προηγμένων συσκευών φυγοκέντρισης και ανεξέλεγκτη παραγωγή και αποθήκευση.
Σύμφωνα με τις τις τρεις χώρες, το Ιράν αρνείται να εφαρμόσει τον τροποποιημένο κώδικα της Συμφωνίας Εγγυήσεων. Οι τρεις χώρες τόνισαν επίσης δημόσιες τοποθετήσεις Ιρανών αξιωματούχων για τις πυρηνικές δυνατότητες της χώρας.
Αντεγκλήσεις
Το Ιράν με επιστολή του (2η Δεκεμβρίου) στον ΟΗΕ απέρριψε τις κατηγορίες της Γαλλίας, Γερμανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, υπερασπιζόμενο τις ενέργειές του ως «νόμιμα αντίμετρα» σύμφωνα με τις παραγράφους 26 και 36 του ΚΟΣΔ. Υποστήριξε ότι: οι κινήσεις του ήταν απάντηση στην απόσυρση των ΗΠΑ το 2018, ότι οι τρεις ευρωπαϊκές χώρες αθέτησαν τις δεσμεύσεις τους για την άρση των κυρώσεων και ακόμη ότι οι πυρηνικές δραστηριότητες του Ιράν είναι «ειρηνικές» και τα πυρηνικά όπλα δεν έχουν θέση στο δόγμα του.
Η Ρωσία με επιστολή της (3η Δεκεμβρίου) κατηγόρησε τις τρεις χώρες για κλιμάκωση της έντασης και τόνισε τη συμμόρφωση του Ιράν στις εγγυήσεις του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας. Επανερχόμενες (6η Δεκεμβρίου) με νέα επιστολή τους, η Γερμανία, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο προειδοποίησαν για πιθανή ενεργοποίηση του μηχανισμού εκ νέου επιβολής κυρώσεων αν δεν συμμορφωθεί το Ιράν.
Η Μόνιμη Αντιπροσωπεία του Ιράν (9η Δεκεμβρίου) απέρριψε ξανά τις κατηγορίες κατηγορώντας τις τρεις χώρες για πολιτικοποίηση του Μηχανισμού Επίλυσης Διαφορών.
Η Ρωσία (10η Δεκεμβρίου) δήλωσε ότι οι ισχυρισμοί των τριών χωρών στερούνται νομικής βάσης και πλέον βρίσκονται στην ίδια θέση με τις ΗΠΑ, δηλαδή εκτός ΚΟΣΔ.
Ένταση
Η ένταση παραμένει λόγω της αποχώρησης των ΗΠΑ το 2018 και των αντιποίνων από το Ιράν. Οι χώρες εξέφρασαν την ετοιμότητα να ενεργοποιήσουν τον μηχανισμό εκ νέου επιβολής των κυρώσεων, κάτι που το Ιράν προειδοποίησε ότι θα οδηγήσει σε νέα αντίποινα. Παράλληλα, η διακοπή της συνεργασίας με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας δυσχεραίνει την επαλήθευση των συμβάντων.
Η έκθεση αναδεικνύει την εύθραυστη κατάσταση του ΚΟΣΔ και τη σημασία των διπλωματικών προσπαθειών που συνεχίζονται στον ΟΗΕ για την αναβίωση της συμφωνίας.
Οι κύριες ανησυχίες που διατυπώνονται στην Έκθεση περιλαμβάνουν την αυξανόμενη παραβίαση των δεσμεύσεων του Ιράν, την προθυμία Γαλλίας, Γερμανίας και Ηνωμένου Βασιλείου να ενεργοποιήσουν τον μηχανισμό εκ νέου επιβολής των κυρώσεων και την περιορισμένη πρόσβαση του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας για επαλήθευση.
Αδιέξοδο
Η διπλωματική ένταση για το θέμα παραμένει, με την Αναπληρώτρια Γενική Γραμματέα του ΟΗΕ, Ρόουζμαρι ΝτιΚάρλο μιλώντας στο Συμβούλιο Ασφαλείας να καλεί σε διάλογο και πολυμερή συνεργασία για τη σταθερότητα στην περιοχή.
«Οι προσπάθειες για την αποκατάσταση της συμφωνίας παραμένουν σε αδιέξοδο» ανέφερε η κυρία ΝτιΚάρλο.
Όπως είπε η Αναπληρώτρια Γενική Γραμματέας του ΟΗΕ «οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν επιστρέψει στη συμφωνία ούτε έχουν άρει τις κυρώσεις, ενώ το Ιράν συνεχίζει να απομακρύνεται από τις δεσμεύσεις του, συμπεριλαμβανομένου του εμπλουτισμού ουρανίου πέραν των ορίων του ΚΟΣΔ».
Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας , συνέχισε, αναφέρει ότι δεν μπορεί να επαληθεύσει το απόθεμα ουρανίου του Ιράν ή να διασφαλίσει την ειρηνική φύση του πυρηνικού του προγράμματος.
«Τα επίπεδα εμπλουτισμένου ουρανίου στο Ιράν, συμπεριλαμβανομένων ποσοστών στο 20% και 60%, είναι εξαιρετικά ανησυχητικά» ανέφερε.
Σύμφωνα με την κυρία ΝτιΚάρλο, η τρέχουσα περίοδος ανέδειξε τις συνεχιζόμενες διαφωνίες μεταξύ των χωρών που παραμένουν συμβαλλόμενα μέρη στο ΚΟΣΔ, συμπεριλαμβανομένων διαφορετικών απόψεων από τη Γαλλία, τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Ιράν και τη Ρωσία, παρόλο που όλες οι χώρες καλούν σε εποικοδομητικές προσπάθειες.
Η κυρία ΝτιΚάρλο επανέλαβε την έκκληση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Γκουτέρες για διπλωματία και πολυμερή συνεργασία προκειμένου να επιλυθεί η κρίση, καλώντας τα μέρη να επανέλθουν στις διαπραγματεύσεις και τόνισε ότι η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι κρίσιμη για τη σταθερότητα στην περιοχή και σε διεθνές επίπεδο.
