Το να «χαθούμε» μέσα σε ένα εξαιρετικό βιβλίο είναι ένα από τα καλύτερα δώρα που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας. Τι συμβαίνει όμως στον εγκέφαλό μας καθώς μετατρέπει αράδες από γράμματα σε ολόκληρους κόσμους μέσα στο κεφάλι μας;
«Παρά την εκτενή νευροεπιστημονική έρευνα, λίγα είναι γνωστά για την οργάνωση της γλώσσας στον ανθρώπινο εγκέφαλο», επεσήμανε η νευροεπιστήμονας Σαμπρίνα Τούρκερ, από το Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ στη Γερμανία, σύμφωνα με το Science Alert.
Για να μάθουν περισσότερα σχετικά με την ανάγνωση, η Τούρκερ και οι συνεργάτες της πραγματοποίησαν μια μετα-ανάλυση που συγκεντρώνει τα αποτελέσματα 163 πειραμάτων που περιελάμβαναν εγκεφαλικές τομογραφίες από συνολικά 3.031 ενήλικες. Η έρευνά τους δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο περιοδικό Neuroscience & Biobehavioral Reviews.
Είναι γνωστό ότι το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου είναι το κέντρο της γλωσσικής επεξεργασίας, οπότε δεν είναι πολύ περίεργο που όλα τα είδη ανάγνωσης φαινόταν να ενεργοποιούν τη συγκεκριμένη πλευρά του εγκεφάλου. «Βρήκαμε υψηλή ειδικότητα επεξεργασίας για την ανάγνωση γραμμάτων, λέξεων, προτάσεων και κειμένων αποκλειστικά στις περιοχές του αριστερού ημισφαιρίου», γράφει η ομάδα.
Ο ρόλος της παρεγκεφαλίδας
Παλαιότερα, η νευροεπιστήμη αγνοούσε σε κάποιο βαθμό τον ρόλο της παρεγκεφαλίδας στη γλώσσα. Ενδείξεις ότι αυτό μπορεί να αποτελεί παράλειψη προέκυψαν από μια μελέτη υπό την ηγεσία της Τούρκερ το 2023, η οποία έδειξε ότι η παρεγκεφαλίδα εμπλέκεται όχι μόνο στην επεξεργασία των ήχων, αλλά και στη δημιουργία νοήματος – δύο κρίσιμα συστατικά της γλώσσας.
Τώρα, φαίνεται ότι είναι επίσης απασχολημένη και όταν διαβάζουμε. Η νέα μελέτη διαπίστωσε ότι η δεξιά παρεγκεφαλίδα ήταν ιδιαίτερα ενεργή σε όλα τα είδη των αναγνωστικών εργασιών. Ορισμένες περιοχές της δεξιάς παρεγκεφαλίδας εμφανίζονταν πολύ πιο ενεργές κατά την ανάγνωση με φωνή, γεγονός που υποδηλώνει ότι είναι ζωτικής σημασίας για την ικανότητά μας να μεταφράζουμε τις γραπτές λέξεις σε ομιλία.
Η νέα μελέτη χαρτογράφησε τις περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται από διαφορετικές εργασίες ανάγνωσης
Turker et al., Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 2025
Η αριστερή παρεγκεφαλίδα, από την άλλη πλευρά, φαινόταν ιδιαίτερα ενεργή κατά την ανάγνωση λέξεων (σε αντίθεση με την ανάγνωση γραμμάτων, προτάσεων ή κειμένων).
«Ενώ η αριστερή παρεγκεφαλίδα φαίνεται να παρουσιάζει ισχυρότερη σημασιολογική συμμετοχή κατά την ανάγνωση, η δεξιά παρεγκεφαλίδα συνέβαλε κυρίως στις συνολικές διαδικασίες ανάγνωσης, πιθανώς λόγω του ρόλου της στην παραγωγή ομιλίας», αναφέρουν οι συγγραφείς.
Διαβάζοντας δυνατά και σιωπηλά
Συγκρίνανε επίσης δεδομένα που αφορούσαν την ανάγνωση με φωνή και τη σιωπηλή ανάγνωση. Η ανάγνωση με φωνή ήταν πιο πιθανό να ενεργοποιήσει τις ακουστικές και κινητικές περιοχές, ενώ η σιωπηλή ανάγνωση βασίστηκε σε περιοχές που συντονίζουν πολλαπλές γνωστικές απαιτήσεις.
Η σιωπηλή ανάγνωση λέξεων ενεργοποίησε τον αριστερό μετωπιαίο, τον παρεγκεφαλιδικό και τον κροταφικό φλοιό με μεγαλύτερη συνέπεια σε σύγκριση με την ανάγνωση που απαιτούσε ερμηνεία για την αποκωδικοποίηση του υπονοούμενου νοήματος. Αυτός ο τρόπος ανάγνωσης τείνει να ενεργοποιεί και τις δύο πλευρές των κατώτερων μετωπιαίων και κεντρικών περιοχών του εγκεφάλου.
Οι συγγραφείς αναφέρουν ότι η μελέτη τους «επεκτείνει την κατανόησή μας για τη νευρωνική αρχιτεκτονική που διέπει την ανάγνωση, επιβεβαιώνει τα ευρήματα μελετών νευροδιέγερσης και μπορεί να προσφέρει πολύτιμες νευρωνικές πληροφορίες για τα μοντέλα ανάγνωσης».
