Μια «αθέατη» πάθηση με μεγάλο αντίκτυπο στη γυναικεία υγεία

Η ενδομητρίωση επηρεάζει σχεδόν 1/6 γυναίκες παγκοσμίως, συχνά περνώντας απαρατήρητη ή διαγιγνώσκεται με καθυστέρηση. Με αφορμή τον Μάρτιο, που έχει καθιερωθεί ως μήνας ευαισθητοποίησης για την ενδομητρίωση, ας εξετάσουμε τι ακριβώς είναι αυτή η νόσος, πώς επηρεάζει την καθημερινότητα των γυναικών και ποιες είναι οι τελευταίες εξελίξεις στη διάγνωσή της και τη θεραπευτική της αντιμετώπιση.

Τι είναι η ενδομητρίωση;

Η ενδομητρίωση είναι μια πάθηση όπου ο ιστός που φυσιολογικά επενδύει το εσωτερικό της μήτρας (ενδομήτριο) αναπτύσσεται σε άλλα σημεία του σώματος, όπως οι ωοθήκες, οι σάλπιγγες ή άλλα όργανα της πυέλου. Αυτός ο εκτοπισμένος ιστός ανταποκρίνεται στις ορμονικές αλλαγές του έμμηνου κύκλου, προκαλώντας φλεγμονές και εστίες πόνου.

Αν και παρατηρείται κυρίως σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, μπορεί να διαγνωστεί σε νεαρά κορίτσια, που μόλις ξεκίνησαν την έμμηνο ρύση ή ακόμη και μετά την εμμηνόπαυση.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης;

1. Έντονος πόνος κατά την έμμηνο ρύση (δυσμηνόρροια): Πολλές γυναίκες με ενδομητρίωση αναφέρουν πόνο πριν και κατά τη διάρκεια της περιόδου, που μπορεί να επεκτείνεται στη μέση ή τη λεκάνη.
2. Χρόνιος πόνος στη λεκάνη: Ο πόνος μπορεί πιο σπάνια να εμφανίζεται σε όλη τη διάρκεια του κύκλου, όχι μόνο τις μέρες της περιόδου.
3. Πόνος στη σεξουαλική επαφή: Η ενδομητρίωση συχνά οδηγεί σε ενόχληση ή πόνο κατά τη διάρκεια ή μετά το σεξ, επηρεάζοντας αρνητικά τη σεξουαλική ζωή.
4. Δυσκολία σύλληψης: Η νόσος σχετίζεται με υπογονιμότητα, λόγω φλεγμονών ή βλάβης σε όργανα όπως οι ωοθήκες και οι σάλπιγγες, καθώς και σε ανοσολογική αντίδραση αγνώστου μηχανισμού.
5. Διαταραχές εντέρου ή κύστης: Σε σπάνιες περιπτώσεις, ενδέχεται να υπάρχουν συμπτώματα, όπως αιμορραγία κατά την κένωση ή την ούρηση, ειδικά στη διάρκεια της περιόδου.

Πώς γίνεται η διάγνωση της ενδομητρίωσης;

Η κλινική εξέταση και η λήψη λεπτομερούς ιστορικού αποτελούν τα πρώτα βήματα. Συνήθως, συστήνεται διακολπικό υπερηχογράφημα για να ελεγχθούν τυχόν κύστεις ή άλλες ύποπτες ενδείξεις ενδομητρίωσης. Ωστόσο, οι εστίες ενδομητρίωσης στο περιτόναιο ή σε άλλα όργανα δεν εμφανίζονται στο υπερηχογράφημα ή ακόμη και στη μαγνητική τομογραφία, καθώς μπορεί να είναι πολύ μικρές ή μη-εμφανείς.

Στην πραγματικότητα, η οριστική διάγνωση της ενδομητρίωσης είναι ιστολογική, δηλαδή η ακριβής επιβεβαίωση γίνεται με λαπαροσκόπηση. Πρόκειται για μια ελάχιστα επεμβατική χειρουργική μέθοδο, όπου ο γιατρός εξετάζει άμεσα τα εσωτερικά όργανα με ειδική κάμερα και λαμβάνει δείγματα ιστού για εξέταση.

Γιατί πολλές γυναίκες αγνοούν τα συμπτώματά τους;

Κυρίως, λόγω της έλλειψης ενημέρωσης για τη νόσο, τόσο από την πλευρά των ασθενών, όσο και από την πλευρά των ιατρών, μεσολαβούν, κατά μέσο όρο 10,4 έτη μεταξύ της εμφάνισης των συμπτωμάτων και της διάγνωσης. Στο διάστημα αυτό, οι ασθενείς βιώνουν τουλάχιστον μία λανθασμένη διάγνωση. Καθώς τα συμπτώματα μπορεί να είναι αρκετά γενικά, οι λανθασμένες διαγνώσεις, όπως ευερέθιστο κόλον ή φλεγμονώδης νόσος της πυέλου, είναι συχνές. Επιπλέον, πολλές γυναίκες θεωρούν τον έντονο πόνο της περιόδου «φυσιολογικό» και δεν αναζητούν ιατρική βοήθεια, ενώ η ενδομητρίωση μπορεί να εμφανίζει ήπια ή καθόλου συμπτώματα, με αποτέλεσμα να περνά απαρατήρητη για χρόνια. Η έγκαιρη και σωστή διάγνωση βοηθάει στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Τι επιλογές θεραπείας υπάρχουν;

Η θεραπεία εξαρτάται από την κλινική εικόνα, την ηλικία της γυναίκας και την επιθυμία της για απόκτηση παιδιών. Μερικές βασικές προσεγγίσεις περιλαμβάνουν:

• Φαρμακευτική αγωγή: Χορηγούνται συνήθως ορμονικά σκευάσματα (π.χ. συγκεκριμένες κατηγορίες αντισυλληπτικών) σε συνεχόμενο κύκλο για να μειωθεί η ανάπτυξη του ενδομητρίου και ο πόνος. Ωστόσο, η επιθετική φαρμακευτική αντιμετώπιση με ενέσεις που «βάζουν» τις γυναίκες σε πρόωρη εμμηνόπαυση δεν συνιστάται, καθώς επιφέρει σημαντικές παρενέργειες για τον οργανισμό αλλά και την ψυχολογία της ασθενούς.
• Χειρουργική αντιμετώπιση: Η λαπαροσκόπηση δίνει τη δυνατότητα να γίνει αφαίρεση ή/και καταστροφή των εστιών της ενδομητρίωσης. Σε προχωρημένα στάδια ή  εν τω βάθει ενδομητρίωσης, η Ρομποτική Χειρουργική μπορεί να προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα για την ασθενή, χάρη στην υψηλή ακρίβεια και τον καλύτερο χειρισμό των ιστών, προσφέροντας μικρότερη απώλεια αίματος και ταχύτερη ανάρρωση. Καθώς σε προχωρημένες μορφές περιστατικών ενδομητρίωσης παρατηρείται διήθηση στα πυελικά νεύρα, στο έντερο, στο διάφραγμα, στον ουρητήρα και στην ουροδόχο κύστη, ο θεράπων ιατρός πρέπει να είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει τέτοιου είδους καταστάσεις με τη χρήση λαπαροσκοπικών ή ρομποτικών τεχνικών υψηλής εξειδίκευσης (όπως αυτές που εφαρμόζονται στη Γυναικολογική Ογκολογία). 

Η πρόσβαση σε εξειδικευμένους γυναικολόγους είναι κρίσιμη, καθώς μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στον ριζικό καθαρισμό της νόσου και στην ορθή διαχείριση της μετεγχειρητικής στρατηγικής για αποφυγή υποτροπής. Ενδεχόμενος ελλιπής καθαρισμός της νόσου σε ένα πρώτο χειρουργείο μπορεί να δυσκολέψει σημαντικά το ενδεχόμενο ενός δεύτερου συμπληρωματικού χειρουργείου εξαιτίας των συμφύσεων, αυξάνοντας παράλληλα την πιθανότητα επιπλοκών.

Η απόφαση για χειρουργική ή αποκλειστικά φαρμακευτική αντιμετώπιση λαμβάνεται σε συνεργασία με τον γιατρό, συνεκτιμώντας τη βαρύτητα των συμπτωμάτων, την επιθυμία για τεκνοποίηση και την ηλικία της ασθενούς. Παράλληλα, υποστηρικτικές θεραπείες, όπως φυσικοθεραπεία, αλλαγές στη διατροφή (αποφυγή ζάχαρης) και ψυχολογική υποστήριξη, μπορούν να συμβάλουν στη συνολική βελτίωση της καθημερινότητας.

Μάρτιος και Ενδομητρίωση

Ο Μάρτιος έχει καθιερωθεί διεθνώς ως μήνας ευαισθητοποίησης για την ενδομητρίωση. Στόχος είναι η ενημέρωση των γυναικών, των οικογενειών τους αλλά και του ευρύτερου κοινού για τα συμπτώματα, τις συνέπειες και τις διαθέσιμες θεραπείες της πάθησης. Με ομιλίες, σεμινάρια και καμπάνιες, ενθαρρύνεται το «άνοιγμα» της συζήτησης για ένα πρόβλημα που συχνά παραμένει κρυφό.

Πώς μπορούμε να συμβάλουμε στην ευαισθητοποίηση;

• Μοιραστείτε πληροφορίες: Ενημερωθείτε από αξιόπιστες πηγές και προωθήστε τη γνώση σε φίλους και συγγενείς.
• Υποστηρίξτε τις δράσεις: Λάβετε μέρος σε ενημερωτικές εκδηλώσεις και διαδικτυακές καμπάνιες.
• Ενθαρρύνετε τη συζήτηση: Αν αντιμετωπίζετε συμπτώματα ή ξέρετε κάποια που υποφέρει, προτρέψτε την να ζητήσει ιατρική συμβουλή.

Η ενδομητρίωση δεν είναι απλώς «έντονος πόνος περιόδου», αλλά μια χρόνια πάθηση που μπορεί να επηρεάσει σοβαρά τη γυναικεία υγεία και τη γονιμότητα. Η έγκαιρη διάγνωση, η ιστολογική επιβεβαίωση μέσω λαπαροσκόπησης, η εξατομικευμένη θεραπεία και η σωστή ενημέρωση είναι τα βασικά «κλειδιά» για την αποτελεσματική αντιμετώπισή της. Ο Μάρτιος μάς υπενθυμίζει ότι μόνο μέσα από την ανοιχτή συζήτηση και την υποστήριξη μπορούμε να ενθαρρύνουμε περισσότερες γυναίκες να ζητήσουν τη φροντίδα και τη θεραπεία που χρειάζονται, βελτιώνοντας ουσιαστικά την ποιότητα της ζωής τους.

Γράφει ο Δρ. Γεώργιος Γήτας, Μαιευτήρας-Γυναικολόγος-Χειρουργός Ογκολόγος, Διευθυντής Γυναικολογικής Κλινικής Ογκολογίας και Ρομποτικής Χειρουργικής, Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης

Διαβάστε περισσότερα άρθρα για θέματα που αφορούν την υγείας σας, εδώ