Περικοπές, γυναίκες στην Eκκλησία και σύγχρονη ζωή: Οι προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει ο νέος πάπας

Μεταξύ των πιεστικών θεμάτων που θα αντιμετωπίσει ο νέος πάπας θα είναι το διευρυνόμενο χάσμα στα οικονομικά του Βατικανού, η προσέλευση πιστών στην εκκλησία που όλο και μειώνεται σε πολλές δυτικές χώρας καθώς και οι δογματικές αντιπαραθέσεις εντός Βατικανού για θέματα όπως η χειροτονία των γυναικών ως κληρικών.

Οικονομικές προκλήσεις

Η οικονομική κρίση στο Βατικανό ήταν ένας από τους τελευταίους πονοκεφάλους του πάπα Φραγκίσκου.

Τρεις μέρες πριν νοσηλευτεί για τελευταία φορά τον Φεβρουάριο ο πάπας Φραγκίσκος διέταξε τη δημιουργία μιας επιτροπής υψηλού επιπέδου για την ενθάρρυνση των δωρεών προς το Βατικανό, το οποίο αντιμετωπίζει σοβαρό έλλειμμα στον προϋπολογισμό και αυξανόμενες υποχρεώσεις για το συνταξιοδοτικό του ταμείο.

Αν και το Βατικανό δεν έχει δημοσιεύσει πλήρη έκθεση προϋπολογισμού από το 2022, η τελευταία σειρά λογαριασμών, που εγκρίθηκε στα μέσα του 2024, περιλάμβανε έλλειμμα 83 εκατομμυρίων ευρώ (94 εκατομμυρίων δολαρίων), όπως δήλωσαν στο Reuters δύο καλά πληροφορημένες πηγές.

Την ίδια ώρα, το έλλειμμα του συνταξιοδοτικού ταμείου εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε περίπου 631 εκατομμύρια ευρώ. Παρά το γεγονός ότι δεν έχει υπάρξει επίσημη ενημέρωση για το ακριβές ποσό αρκετοί πιστεύουν ότι έχει διογκωθεί.

Ο αιδεσιμότατος Τόμας Ρις, ιησουίτης ιερέας και σχολιαστής που έχει γράψει για τα οικονομικά του Βατικανού, δήλωσε ότι τα προβλήματα του προϋπολογισμού θα μπορούσαν να έχουν «τεράστιο αντίκτυπο» στο ποιον τελικά θα επιλέξουν για νέο πάπα οι καρδινάλιοι που θα συμμετάσχουν στο μυστικό κονκλάβιο τις επόμενες ημέρες.

«Θα πρέπει να εκλέξουν κάποιον που είναι χρηματοδότης, όχι ποιμένας», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Ρις.

Αν οι καρδινάλιοι αναζητούν κάποιον που να γνωρίζει σε τι περικοπές να προχωρήσει πιθανότατα να στραφούν στον Ιταλό καρδινάλιο Πιέτρο Παρολίν. Ο κορυφαίος υποψήφιος για τον παπικό θρόνο, ήταν ο νούμερο δύο αξιωματούχος του Βατικανού σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια της παποσύνης του Φραγκίσκου. Ωστόσο, ήταν και εκείνος που ηγήθηκε της Γραμματείας του Βατικανού, όταν αυτή ενεπλάκη σε ένα σκάνδαλο σχετικά με την επένδυση άνω των 200 εκατομμυρίων δολαρίων για την αγορά ενός κτηρίου στο Λονδίνο.

Ο καρδινάλιος Άντζελο Μπέτσιου, κάποτε ένας από τους βασικούς βοηθούς του Παρολίν, καταδικάστηκε αργότερα από δικαστήριο του Βατικανού για υπεξαίρεση και απάτη και καταδικάστηκε σε πεντέμισι χρόνια φυλάκιση. Ο ίδιος αρνείται κάθε αδίκημα και είναι ελεύθερος εν αναμονή της εκδίκασης της έφεσης.

Τα οικονομικά σκάνδαλα

Το 2012, ένα χρόνο προτού ο Φραγκίσκος γίνει πάπας, η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων για την Αξιολόγηση των Μέτρων κατά της Νομιμοποίησης Εσόδων από Παράνομες Δραστηριότητες και της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας (Moneyval), που εδρεύει στην Ευρώπη, είχε εκδώσει μια έκθεση 241 σελίδων σχετικά με τον ιστορικό έλεγχο του σκανδαλώδους Ινστιτούτου για τα Έργα της Θρησκείας (IOR) – κοινώς γνωστή ως Τράπεζα του Βατικανού.

Για πρώτη φορά στην ιστορία το κοινό μπορούσε να ρίξει μια ματιά στα οικονομικά της Αγίας Έδρας. Εκείνη την εποχή, το IOR είχε περισσότερα από 8 δισεκατομμύρια δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία, μοιρασμένα σε 33.000 λογαριασμούς.

Η έκθεση της Moneyval σημείωνε ότι το Βατικανό δεν συμμορφωνόταν με τις μισές από τις 45 κατευθυντήριες γραμμές της.

Η εν λόγω έκθεση θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως σχέδιο για τη μεταρρύθμιση του IOR, αλλά ο πάπας Φραγκίσκος αιφνιδίασε ορισμένους γνώστες της Τράπεζας του Βατικανού ανακοινώνοντας ότι αν δεν ήταν δυνατή μια θεμελιώδης αλλαγή, θα εξέταζε το ενδεχόμενο να την κλείσει.

Τελικά το 2014 ανακοίνωσε ότι δεν θα έκλεινε την Τράπεζα του Βατικανού. Αντ’ αυτού, αποφάσισε να την αναδιοργανώσει πλήρως: μετέφερε το επενδυτικό έργο της IOR σε ένα νέο τμήμα και αντικατέστησε τον επικεφαλής της IOR και τους διευθυντές της με μια ομάδα Ευρωπαίων και Αμερικανών με μεγάλη εμπειρία στην ιδιωτική χρηματοδότηση και στη Wall Street.

Την ίδια μέρα η IOR δημοσίευσε την ετήσια έκθεσή της για το 2013, μία ακόμη απόδειξη ότι ο πάπας Φραγκίσκος ανανέωνε τον τρόπο με τον οποίο το Βατικανό έκανε δουλειές, σύμφωνα με το Forbes.

Δεν πάνε στην εκκλησία

Ένα ακόμη στοίχημα που πρέπει να κερδίσει ο νέος πάπας είναι να ξανακερδίσει τους πιστούς.

Σε ολόκληρο τον κόσμο, η Καθολική Εκκλησία έχει αυξήσει ελαφρώς τα μέλη της τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στατιστικά στοιχεία, υπήρχαν 1,405 δισεκατομμύρια Καθολικοί παγκοσμίως στο τέλος του 2023, αυξημένοι κατά 1,15% από 1,389 δισεκατομμύρια στο τέλος του 2022.

Το υψηλότερο ποσοστό Καθολικών βρίσκεται στην Αμερική, με το 64,2% του πληθυσμού στη Βόρεια και Νότια Αμερική να είναι βαπτισμένοι Καθολικοί. Ακολουθεί η Ευρώπη με 39,6% και η Ωκεανία με 25,9%. Ωστόσο, το ποσοστό των βρεφικών βαπτίσεων, βασικός δείκτης ανάπτυξης της πίστης, είναι υψηλότερο στις αναπτυσσόμενες χώρες. Τα υψηλότερα ποσοστά βρεφικών βαπτίσεων ανά 1.000 καθολικούς, σύμφωνα με τις στατιστικές του Βατικανού, υπάρχουν στην Αμερικανική Σαμόα (71,2), σε διάφορα νησιά της Ωκεανίας (37,7 έως 21,8), στο Μπουρούντι (23,6), στην Καμπότζη (22,3), στο Ανατολικό Τιμόρ (20,3) και στη Μιανμάρ (20,1).

Εν τω μεταξύ, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες παρατηρείται μείωση. Η διάσκεψη των Γερμανών επισκόπων ανέφερε νωρίτερα φέτος ότι μόνο 29 νέοι ιερείς χειροτονήθηκαν στη χώρα το 2024, ένα ιστορικά χαμηλό επίπεδο. Είπαν επίσης ότι περίπου 321.000 Γερμανοί καθολικοί είχαν εγκαταλείψει την Εκκλησία εκείνο το έτος. Ο συνολικός αριθμός των καθολικών στη Γερμανία, της οποίας ο πληθυσμός των 83 εκατομμυρίων ήταν κάποτε περίπου το ήμισυ των καθολικών, είναι τώρα κάτω από 20 εκατομμύρια.

Εξετάζοντας τα μοτίβα της ανάπτυξης, ορισμένοι καρδινάλιοι που αναζητούν τον νέο πάπα μπορεί να επιθυμούν να στραφούν μακριά από την Ευρώπη προς την Ασία ή την Αφρική. Σε αυτή την περίπτωση, ένας πιθανός υποψήφιος είναι ο Φιλιππινέζος καρδινάλιος Λουίς Αντόνιο Τάγκλε. Πρώην αρχιεπίσκοπος της Μανίλας, από τον οποίο ο Φραγκίσκος ζήτησε να ηγηθεί του γραφείου ευαγγελισμού του Βατικανού το 2019, ο Ταγκλ είναι γνωστός για τη γοητευτική, προσγειωμένη προσωπικότητά του και θα ήταν ο πρώτος πάπας που θα προερχόταν ανατολικά της σημερινής Τουρκίας. Οι Φιλιππίνες, μια χώρα σχεδόν 115 εκατομμυρίων κατοίκων, είναι σχεδόν κατά 80% καθολικές.

Όταν ο Φραγκίσκος επισκέφθηκε τις Φιλιππίνες το 2014, προσέλκυσε το μεγαλύτερο πλήθος στην παπική ιστορία. Σε μια υπαίθρια λειτουργία στη Μανίλα συμμετείχαν περίπου 7 εκατομμύρια άνθρωποι.

Αλλά ούτε ο Τάγκλε ξέφυγε από το μοτίβο της εμπλοκής με σκάνδαλα.

Το 2022, ο Φραγκίσκος τον απομάκρυνε από τη θέση του επικεφαλής μιας συνομοσπονδίας 162 καθολικών οργανώσεων αρωγής, ανάπτυξης και κοινωνικών υπηρεσιών με έδρα το Βατικανό, οι οποίες εργάζονται σε περισσότερες από 200 χώρες και απέλυσε ολόκληρη την ηγεσία της Caritas Internationalis μετά από αναφορές για εκφοβισμό από τη διοίκηση.

«Καίει» η χειροτονία των γυναικών

Όσον αφορά τις δογματικές διαφωνίες, ο Φραγκίσκος προσπάθησε σε μεγάλο βαθμό να ανοίξει την Εκκλησία σε νέες συζητήσεις. Θέματα όπως η χειροτονία των γυναικών που θεωρούταν για ολόκληρες δεκαετίες ταμπού, μπήκαν στο τραπέζι των συζητήσεων.

Ο πάπας Φραγκίσκος δημιούργησε δύο επιτροπές για να εξετάσουν το ενδεχόμενο χειροτονίας γυναικών σε διακόνους, οι οποίοι είναι λειτουργοί όπως οι ιερείς αλλά δεν μπορούν να τελέσουν τη λειτουργία. Η μία από τις επιτροπές δεν έχει ακόμη ολοκληρώσει τις εργασίες της.

Αυτή του η ενέργεια προκάλεσε επικρίσεις από συντηρητικούς καθολικούς, συμπεριλαμβανομένων μερικών καρδιναλίων, οι οποίοι φοβήθηκαν ότι αποδυναμώνει την πίστη, με ορισμένους από αυτούς να ζητούν τώρα αλλαγή κατεύθυνσης.

Ο συντηρητικός καρδινάλιος Γκέρχαρτ Μίλερ δήλωσε ότι ο επόμενος πάπας δεν θα πρέπει να είναι διάδοχος του Φραγκίσκου, αλλά διάδοχος του Αγίου Πέτρου, του πρώτου πάπα, ενώ σε δηλώσεις του στην εφημερίδα La Repubblica χαρακτήρισε τον πάπα Φραγκίσκο «λίγο διφορούμενο» σε ό,τι αφορά το καθολικό δόγμα.