Σύμφωνα με δημοσίευμα του Reuters, η απόφαση του κόμματος ανοίγει τον δρόμο για τον άμεσο τερματισμό των συγκρούσεων στη νοτιοανατολική Τουρκία, ενώ αναμένεται να προκαλέσει σημαντικές επιπτώσεις, τόσο στη βόρεια Συρία, όσο και στο βόρειο Ιράκ.
Η ίδρυση
Το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (ΡΚΚ) είναι μία οργάνωση που ιδρύθηκε από τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν στη νοτιοανατολική Τουρκία το 1978.
Το 1984 το ΡΚΚ ξεκίνησε εξέγερση εναντίον της Τουρκίας, με στόχο την δημιουργία ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους. Όταν οι προσπάθειες αυτές απέτυχαν, οι Κούρδοι χωρίστηκαν σε μειονοτικές πληθυσμιακές ομάδες στην Τουρκία, το Ιράκ,το Ιράν και τη Συρία.
Το PKK έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση από την Άγκυρα, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένωση και ορισμένες άλλες χώρες.
Η ιστορία του ΡΚΚ
Το PKK δραστηριοποιήθηκε στη Συρία μέχρι το 1998, όταν ο Οτσαλάν αναγκάστηκε να διαφύγει λόγω της αυξανόμενης πίεσης από την Τουρκία. Λίγους μήνες αργότερα, συνελήφθη από τις τουρκικές ειδικές δυνάμεις στην Κένυα και καταδικάστηκε σε θάνατο από τουρκικό δικαστήριο το 1999.
Η ποινή μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη τον Οκτώβριο του 2002, μετά την κατάργηση της θανατικής ποινής στην Τουρκία, και ο Οτσαλάν εξακολουθεί να βρίσκεται φυλακισμένος σε ένα νησί κοντά στην Κωνσταντινούπολη. Οι μάχες μειώθηκαν μετά τη σύλληψη του Οτσαλάν, γεγονός που οδήγησε στην αποχώρηση των ανταρτών από την Τουρκία.
Μετά από μια «έκρηξη» της βίας, η Τουρκία και το PKK άρχισαν ειρηνευτικές συνομιλίες στα τέλη του 2012.
Η διαδικασία αυτή κατέρρευσε τον Ιούλιο του 2015, πυροδοτώντας την πιο αιματηρή περίοδο και προκαλώντας εκτεταμένες καταστροφές σε ορισμένες αστικές περιοχές της νοτιοανατολικής Τουρκίας.
Τον Οκτώβριο του 2024, ο Ντεβλέτ Μπαχτσέλι, ηγέτης του Εθνικιστικού Κινήματος (MHP) και πολιτικός σύμμαχος του προέδρου Ταγίπ Ερντογάν, σοκάρισε την Άγκυρα όταν πρότεινε την απελευθέρωση του Οτσαλάν, υπό τον όρο ότι θα κηρύξει το τέλος της εξέγερσης της οργάνωσής του.
Το κυβερνών AKP του Ερντογάν υποστήριξε την πρόταση και ηγέτες του φιλοκουρδικού κόμματος της αντιπολίτευσης DEM, που επιδιώκει περισσότερα δικαιώματα και αυτονομία για τους Κούρδους, πραγματοποίησαν συνομιλίες με τον Οτζαλάν στη φυλακή.
Το PKK κήρυξε άμεση κατάπαυση του πυρός μετά την έκκληση και δήλωσε ότι είναι έτοιμο να συγκαλέσει συνέδριο, όπως ζήτησε ο Οτσαλάν, αλλά πρέπει να δημιουργηθούν οι απαραίτητες συνθήκες ασφάλειας για να το «διευθύνει και να το διευθύνει προσωπικά».
Κούρδοι μαχητές στέκονται πάνω στα οχήματά τους, καθώς αποσύρονται στο πλαίσιο συμφωνίας με την κεντρική κυβέρνηση της Συρίας.
(AP Photo/Ghaith Alsayed)
Αλλαγή στόχου σύγκρουσης
Τα τελευταία χρόνια, η σύγκρουση μετατοπίστηκε στο γειτονικό βόρειο Ιράκ, όπου το PKK έχει ορεινές βάσεις και η Τουρκία έχει δεκάδες φυλάκια. Η Άγκυρα έχει ξεκινήσει επιχειρήσεις εναντίον των μαχητών εκεί, συμπεριλαμβανομένων αεροπορικών επιδρομών με πολεμικά αεροσκάφη και μαχητικά drones, κάτι που η Βαγδάτη έχει χαρακτηρίσει ως παραβίαση της κυριαρχίας της.
Ωστόσο, το Ιράκ και η Τουρκία είχαν συμφωνήσει να ενισχύσουν τη συνεργασία τους κατά του PKK, και η Βαγδάτη το χαρακτήρισε για πρώτη φορά ως απαγορευμένη οργάνωση.
Η Τουρκία στοχεύει επίσης τη YPG (Μονάδες προστασίας του Λαού) στη Συρία, θεωρώντας την παρακλάδι του PKK, και έχει διεξάγει διασυνοριακές επιχειρήσεις μαζί με συμμαχικές συριακές δυνάμεις για να την απωθήσει από τα σύνορά της.
Η ανατροπή του πρώην προέδρου της Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ τον Δεκέμβριο – στον οποίο η Άγκυρα αντιτάχθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα, υποστηρίζοντας τους συριακούς αντάρτες – ενίσχυσε τη θέση και την επιρροή της Τουρκίας στην περιοχή. Ζήτησε τη διάλυση της YPG και την απέλαση των ηγετών της από τη Συρία και απείλησε με τουρκική στρατιωτική επιχείρηση για να «συντρίψει» την οργάνωση, εάν δεν ικανοποιηθούν τα αιτήματά της.
Από την Κένυα στο Ίμραλι – Ποιος είναι ο Οτσαλάν
Ο Οτσαλάν, σήμερα 76 ετών, είναι ένα από τα ιδρυτικά μέλη του PKK. Γεννήθηκε στη Σανλιούρφα, στη νότια Τουρκία, και μετά τη δημιουργία της οργάνωσης κατέφυγε στη Συρία.
Αφού αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Δαμασκό, o Οτσαλάν έφτασε στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο του 1999, και εν συνεχεία φυγαδεύτηκε στην ελληνική πρεσβεία της Κένυας, συνοδευόμενος από τον αξιωματικό της ΕΥΠ Σάββα Καλεντερίδη.
Ο τελευταίος αργότερα δέχτηκε προφορικές εντολές αμφισβητούμενης προέλευσης να πετάξει τον Οτσαλάν έξω από την πρεσβεία, με ορισμένες πηγές να αναφέρουν ότι οι εντολές αυτές προέρχονταν από τον Θεόδωρο Πάγκαλο αν και ο ίδιος το αρνείτο.
Στην συνέχεια, ο Οτσαλάν παραδόθηκε σε πράκτορες των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών και καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη στο νησί Ίμραλι, ανοικτά των ακτών της Κωνσταντινούπολης, όπου κρατείται σε απομόνωση για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Ο Οτσαλάν υποστηρίζει μια πολιτική λύση του κουρδικού από το 1993. Συνεχίζει να γράφει βιβλία από τη φυλακή και έχει συμμετάσχει εξ αποστάσεως σε προηγούμενους γύρους ειρηνευτικών συνομιλιών.
Μέλη των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF) ποζάρουν για ένα πορτρέτο σε σημείο ελέγχου στη βορειοανατολική Συρία
AP Photo/Bernat Armangue
Τι αλλάζει μετά την κατάθεση των όπλων από το PKK
Η τελευταία ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ της κυβέρνησης Ερντογάν και του PKK, το 2013, έγινε δεκτή με ενθουσιασμό. Παρόλα αυτά δεν κράτησε πολύ με αποτέλεσμα οι εχθροπραξίες να ξεκινήσουν εκ νέου δύο χρόνια αργότερα.
Ένα σημαντικό ερώτημα που παραμένει είναι πώς θα γίνει δεκτό το μήνυμα του Οτσαλάν από τους ηγέτες της στρατιωτικής πτέρυγας του PKK, που εδρεύει κυρίως στα βουνά του βόρειου Ιράκ. Η εν λόγω περιοχή βομβαρδίζεται έντονα από την τουρκική αεροπορία εδώ και αρκετά χρόνια.
Στη Συρία, ένα παρακλάδι του PKK, γνωστό ως YPG ή Μονάδες Προστασίας του Λαού, αποτελεί τη ραχοκοκκαλιά των υποστηριζόμενων από τις ΗΠΑ Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF). Οι SDF ελέγχουν το βορειοανατολικό τμήμα της χώρας και πολεμούν εδώ και χρόνια εναντίον του τουρκικού στρατού και των υποστηριζόμενων από την Τουρκία συριακών αραβικών ομάδων.
Εάν το PKK καταθέσει τα όπλα, θα είναι ευκολότερη μια συμφωνία μεταξύ της αυτόνομης διοίκησης υπό κουρδική ηγεσία και της νέας υποστηριζόμενης από την Τουρκία προσωρινής συριακής κυβέρνησης.
Πάνω από 40.000 νεκροί από τη σύγκρουση μεταξύ 1984-2013
Δημοσίευμα του Crisis Group, αναφέρει πως από τη σύγκρουση του ΡΚΚ με την Τουρκία, πάνω από 30.000 – 40.000 έχουν χάσει συνολικά από το 1984. Ο συνολικός αριθμός των θυμάτων της σύγκρουσης είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, δεδομένων των περιορισμών στην ακριβή επαλήθευση των αναφορών για θανάτους.
Όπως περιγράφεται σε μια επικείμενη έκθεση του Noah Arjomand, ακαδημαϊκού στο Πανεπιστήμιο Columbia, ακόμη και τα στοιχεία αυτά ποικίλλουν: τον Δεκέμβριο του 1997, ο Süleyman Demirel, τότε πρωθυπουργός, δήλωσε ότι 37.000 άτομα είχαν σκοτωθεί στην εξέγερση· τον Ιανουάριο του 2005, ο τότε πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε ότι το PKK είχε σκοτώσει 40.000 άτομα· τον Σεπτέμβριο του 2008, ο αρχηγός του γενικού επιτελείου δήλωσε ότι ο αριθμός ήταν 44.042· τον Φεβρουάριο του 2013, μια έκθεση κοινοβουλευτικής επιτροπής εκτίμησε τον συνολικό αριθμό των νεκρών σε 35.576.
Η ίδια μελέτη δείχνει ότι οι αναλυτικοί αριθμοί των ετήσιων θανάτων που ανακοίνωσαν το κοινοβούλιο και η χωροφυλακή (αστυνομία της υπαίθρου) μεταξύ 1984 και 2009 είναι επίσης διαφορετικοί. Η διαφορά ήταν μεγαλύτερη μετά την έναρξη δύο μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεων της Τουρκίας στο βόρειο Ιράκ το 1997, που συνοδεύτηκαν από τεράστιες αναφορές για απώλειες του PKK στα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης: ο συνολικός αριθμός των νεκρών που αναφέρθηκε από το κοινοβούλιο ήταν 3.419, ενώ η χωροφυλακή ανέφερε 8.234.
Ωστόσο, παρατηρείται σημαντική αύξηση του ποσοστού κατά τη διάρκεια περιόδων έντονης σύγκρουσης που περιλαμβάνουν εισβολές του στρατού στο βόρειο Ιράκ, με αποκορύφωμα το 1997, όταν ο τουρκικός στρατός ισχυρίστηκε ότι σκοτώθηκαν 14,6 φορές περισσότεροι μαχητές του PKK από ό,τι μέλη των κρατικών δυνάμεων ασφαλείας.
Διαδήλωσςη υπέρ του Οτσαλάν (ΦΩΤΟ ΑΡΧΕΙΟΥ)
AP Photo/Lefteris Pitarakis
Ο τραγικός απολογισμός μετά το 2015
Τον Ιούλιο του 2015, δυόμιση χρόνια μετά την λήξη της εκεχειρίας, η σύγκρουση της Τουρκίας με τους μαχητές του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK), εισήλθε σε ένα από τα πιο αιματηρά κεφάλαια της σχεδόν τεσσαρακονταετούς ιστορίας του.
Από εκείνη την εποχή, η σύγκρουση πέρασε από διάφορες φάσεις. Μεταξύ του 2015 και του 2017, έγιναν μάχες στα αστικά κέντρα της νοτιοανατολικής Τουρκίας, όπου κατοικεί πλειοψηφία Κούρδων. Από το 2017 και ύστερα, η μάχη μεταφέρθηκε στις αγροτικές περιοχές της νοτιοανατολικής Τουρκίας. Καθώς ο τουρκικός στρατός εκδίωξε τους περισσότερους μαχητές από την Τουρκία, το 2019 οι μάχες μεταφέρθηκαν στο βόρειο Ιράκ και τη βόρεια Συρία.
Σύμφωνα με τον απολογισμό των θανάτων της Crisis Group, από το 2015 και ύστερα τουλάχιστον 7.152 άνθρωποι σκοτώθηκαν στις μάχες που έγιναν στην Τουρκία και στο βόρειο Ιράκ.
Μεταξύ αυτών:
1) 646 άμαχοι πολίτες
2) 1.494 μέλη των δυνάμεων κρατικής ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένων 1.058 στρατιωτών, 304 αστυνομικών και 132 χωροφυλάκων (παραστρατιωτικές δυνάμεις αποτελούμενες από Κούρδους που οπλίζονται και χρηματοδοτούνται από το τουρκικό κράτος).
3) 226 άτομα
4) 4.786 στρατιώτες του PKK. Εξ αυτών πάνω από 4.241 μέλη ανήκουν στην Λαϊκή Άμυνα, τον ένοπλο βραχίονα του ΡΚΚ, 538 μαχητές που ανήκουν στις Μονάδες Πολιτικής Προστασίας και επτά μέλη των Γερακιών της Ελευθερίας του Κουρδιστάν (TAK), μιας οργάνωσης συνδεδεμένης με το ΡΚΚ υπεύθυνης για επιθέσεις στη δυτική Τουρκία, οι οποίες σκοτώθηκαν κατά την ίδια περίοδο.
