Το γεγονός ότι ο Τραμπ ξεκίνησε πολύ δυναμικά τη δεύτερή του θητεία στον προεδρικό θώκο των ΗΠΑ στέλνοντας προς πάσα κατεύθυνση το μήνυμα πως σε όλες του τις κινήσεις θα μπαίνει το «Πρώτα η Αμερική», έχει ήδη «ταρακουνήσει» τον υπόλοιπο κόσμο. Μαζί φυσικά και η Ευρώπη που καλείται να λύσει όσο πιο γρήγορα μπορεί μία σειρά από εσωτερικά προβλήματα και να επικεντρωθεί στη νέα σχέση της με τις ΗΠΑ.
Από τις πρώτες κιόλας ώρες, μαζί με τα συγχαρητήρια τηλεγραφήματα προς την Ουάσινγκτον, οι Ευρωπαίοι ηγέτες περνούσαν τα δικά τους μηνύματα γύρω από τις «κοινωνίες που μαζί μπορούν να επιτύχουν μεγαλύτερη ευημερία και να ενισχύσουν την κοινή τους ασφάλεια».
Η «win-win» σχέση που ζητάει η Αθήνα
Τη δική της σημασία είχε και η πρώτη επίσημη αντίδραση του Έλληνα πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη που το βράδυ της Τρίτης (21/1) μιλώντας σε εκδήλωση του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου, λίγο πολύ έδειξε την κατεύθυνση εν αναμονή των κινήσεων Τραμπ: «Η εκλογή Τραμπ αποτελεί το τελευταίο έναυσμα για την Ευρώπη. Δεν υπάρχει πνεύμα αντίθεσης με τις ΗΠΑ, καθώς έχουμε πολύ στενές σχέσεις και αυτές θα διατηρηθούν με αμοιβαίες επωφελείς λύσεις.
Είναι σημαντικό να αφήσουμε τη σκόνη να καταλαγιάσει και να δούμε ποια θα είναι ακριβώς η πολιτική των ΗΠΑ σε σχέση με την Ευρώπη. Η λύση δεν είναι η σύγκρουση με τις ΗΠΑ. Αυτό που χρειάζεται είναι ”win – win λύσεις” που θα ικανοποιούν και τις δύο πλευρές μέσα σ’ ένα συνεχές ασταθές γεωπολιτικό και ενεργειακό περιβάλλον». Μάλιστα, ο κ. Μητσοτάκης αναφέρθηκε και στο ζήτημα της ευρωπαϊκής άμυνας τονίζοντας ότι «ως Ευρωπαίοι θα πρέπει να κάνουμε περισσότερα για τη θωράκιση της Ηπείρου μας. Έχει δίκιο ο Τραμπ όταν παρότρυνε τους Ευρωπαίους εταίρους να αναλάβουν περισσότερες ευθύνες ως προς τις δαπάνες στην άμυνα».
Τα μηνύματα της Φον ντερ Λάιεν
Ωστόσο, σε ανάλυσή του, το Politico επισημαίνει πως η ΕΕ καλείται να είναι έτοιμη απέναντι σε κάθε ενδεχόμενο με την Κομισιόν να υποστηρίζει ότι υπάρχουν ακόμη και εναλλακτικές λύσεις σε περίπτωση που δεν ευδοκιμήσουν οι συνεργασίες.
Ποιες μπορεί να είναι αυτές; Η Κίνα, όπως τόνισε η Φον ντερ Λάιεν: «Είναι καιρός να αποκαταστήσουμε την ισορροπία στις σχέσεις μας με την Κίνα, σε πνεύμα δικαιοσύνης και αμοιβαιότητας», ενώ η ίδια ανακοίνωσε ταξίδι στην Ινδία με στόχο την ενίσχυση της στρατηγικής συνεργασίας με τη μεγαλύτερη δημοκρατία στον κόσμο, υπογραμμίζοντας τη σημασία της για την ευρωπαϊκή πολιτική.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν χάραξε την Τρίτη ένα αισιόδοξο όραμα της ΕΕ αφήνοντας ανοιχτή την πόρτα για συνεργασίες με χώρες όπως το Μεξικό και η Κίνα. Μιλώντας στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός, στην πρώτη της σημαντική πολιτική ομιλία μετά την ορκωμοσία του Τραμπ, ωστόσο υπογράμμισε τη δέσμευση της ΕΕ στο σύμφωνο του Παρισιού για το κλίμα, το οποίο η Ουάσινγκτον εγκατέλειψε. Η Ευρώπη, είπε, εξακολουθεί να διαθέτει τον «μεγαλύτερο εμπορικό τομέα στον κόσμο, το μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής, τα υψηλότερα κοινωνικά και περιβαλλοντικά πρότυπα και χαμηλότερες ανισότητες από όλους τους παγκόσμιους ανταγωνιστές της. Στην Ευρώπη, αυτό που βλέπετε, αυτό παίρνετε. Παίζουμε με βάση τους κανόνες και οι συμφωνίες μας δεν έχουν κρυφές δεσμεύσεις. Η Ευρώπη θα συνεχίσει να επιδιώκει τη συνεργασία – όχι μόνο με τους μακροχρόνιους ομοϊδεάτες της, αλλά με κάθε χώρα με την οποία μοιραζόμαστε κοινά συμφέροντα».
Όσον αφορά τα πολλά προβλήματα της Ευρώπης – τα οποία κυμαίνονται από τον πόλεμο στο κατώφλι της μέχρι τη βιομηχανική παρακμή και την άνοδο της ακροδεξιάς – η ίδια επέλεξε να μην ασχοληθεί με αυτά, εστιάζοντας στις μεταρρυθμίσεις που θα παρουσιαστούν τον επόμενο μήνα. Έκανε αναφορές στη Νότια Αμερική, την Αφρική, την Κίνα και την Ινδία, όπου σκοπεύει να πραγματοποιήσει το πρώτο της μεγάλο ταξίδι μετά την επανεκλογή της, δίνοντας λιγότερη έμφαση στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Τα σημεία – κλειδιά στη στρατηγική της Ευρώπης
Με έναν πόλεμο να μαίνεται στην Ουκρανία και τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο, η Φον Ντερ Λάιεν απέφυγε να εστιάσει στα αρνητικά. Έμεινε αποστασιοποιημένη, περιγράφοντας μια «νέα εποχή σκληρού γεωστρατηγικού ανταγωνισμού» στην οποία η Ευρώπη θα πρέπει να γίνει πιο σκληρή. Ωστόσο, αναγνώρισε ότι η «συνεργατική παγκόσμια τάξη» που προσδοκούσε η Ευρώπη δεν είχε ποτέ υλοποιηθεί και ότι τώρα είναι η ώρα να γίνει πραγματικότητα.
Μέσω μιας εμψυχωτικής ομιλίας, η Φον ντερ Λάιεν προσπάθησε να απαντήσει στην πλατφόρμα «X» του Ίλον Μασκ, που συχνά επιτίθεται στην ΕΕ. «Έχουμε μια τεράστια ενιαία αγορά, μοναδική κοινωνική υποδομή, αξιόπιστους και ανεξάρτητους θεσμούς και μια ακλόνητη δέσμευση στο κράτος δικαίου», είπε η πρόεδρος της Κομισιόν και συμπλήρωσε: «Αφού ο κόσμος αλλάζει, το ίδιο πρέπει να κάνει και η Ευρώπη».
Καμία ανησυχία – Υπάρχει σχέδιο
Η Ευρώπη χρειάζεται ακόμη μια συνολική αναθεώρηση – την οποία η Φον ντερ Λάιρν δεσμεύτηκε να ξεκινήσει τον Φεβρουάριο, όταν θα παρουσιάσει ένα μεγάλο μεταρρυθμιστικό σχέδιο. Αυτό το μεγάλο άλμα θα έχει ως στόχο να απελευθερώσει την οικονομική ισχύ της Ευρώπης ενοποιώντας τις κατακερματισμένες κεφαλαιαγορές της και διοχετεύοντας δισεκατομμύρια ευρώ σε λογαριασμούς αποταμίευσης προς επενδύσεις. Θα στοχεύει επίσης στην ελάφρυνση του γραφειοκρατικού βάρους των επιχειρήσεων, δίνοντάς τους «ένα ενιαίο σύνολο κανόνων» που θα ισχύει σε ολόκληρη την Ένωση. Πάντως, ακόμη προβληματίζει το γεγονός ότι οι ηγέτες της Ευρώπης παραμένουν διχασμένοι σχετικά με το πώς να προχωρήσουν ενιαία, με πολλές χώρες να αντιτίθενται σε μια ένωση κεφαλαιαγορών.
Πρώτα οι… συνεργασίες
Σε μια εποχή που ο Τραμπ ευαγγελίζεται το δόγμα «Πρώτα η Αμερική», η ομιλία της Φον ντερ Λάιεν φάνηκε να έχει σχεδιαστεί για να στείλει το ακριβώς αντίθετο μήνυμα: «Είμαστε ανοιχτοί στο να κάνουμε δουλειές με οποιονδήποτε. Η Φον ντερ Λάιεν απευθύνθηκε απευθείας σε πιθανούς εμπορικούς εταίρους, λέγοντας: «Η Ευρώπη μπορεί να έχει ένα μεγάλο εμπορικό πλεονέκτημα: Εάν υπάρχουν αμοιβαία οφέλη στον ορίζοντα, είμαστε έτοιμοι να συνεργαστούμε με όλους».
Ουσιαστικά, αυτό ήταν και το βασικό μήνυμα που έστειλε η πρόεδρος της Κομισιόν: Ότι η Ευρώπη θέλει να αναπτύξει τις εμπορικές της σχέσεις και πέρα από τις ΗΠΑ.
Σε μια εποχή που ο Τραμπ διαφημίζει τους εμπορικούς δασμούς, εκείνη τόνισε πως «η Ευρώπη πρέπει να συνεργαστεί εποικοδομητικά με το Πεκίνο».
«Αυτός είναι ο ευρωπαϊκός τρόπος»
«Θα είμαστε ρεαλιστές, αλλά θα υποστηρίζουμε πάντα τις αρχές μας. Θα προστατεύσουμε τα συμφέροντά μας και θα υπερασπιστούμε τις αξίες μας – γιατί αυτός είναι ο ευρωπαϊκός τρόπος», είπε ακόμη η Φον ντερ Λάιεν σε άλλο σημείο της ομιλίας της.
Μίλησε για την Αφρική, τις περιοχές Ασίας – Ειρηνικού, την Κίνα και την Ινδία πριν από την πρώτη της αναφορά στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ακόμη και τότε, η Φον ντερ Λάιεν έδωσε το μήνυμα ότι η ΕΕ θα είναι έτοιμη να σταθεί στο ύψος της σε οποιαδήποτε επικείμενη αντιπαράθεση.
Στον τελικό απολογισμό, άφησε να εννοηθεί ότι η ΕΕ πρέπει να βγει από τις παλιές διπλωματικές ζώνες άνεσής της και να βρει νέους φίλους: «Πρέπει να αναζητήσουμε νέες ευκαιρίες όπου κι αν προκύψουν αυτές. Αυτή είναι η στιγμή να δεσμευτούμε πέρα από μπλοκ και ταμπού. Και η Ευρώπη είναι έτοιμη για την αλλαγή».
