Πολύ απέχει ο κόσμος να από το να είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει μια άλλη πανδημία, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και με ειδικούς, πέντε χρόνια μετά την εμφάνιση της νόσου Covid-19, που άφησε πίσω της εκατομμύρια νεκρούς και μια παγκόσμια οικονομία σε καθεστώς κρίσης και ενώ κάνει την εμφάνισή του στο «προσκήνιο» ο αναπνευστικός ιός HMPV.
Είναι καλύτερα προετοιμασμένος ο κόσμος; «Η απάντηση είναι ναι και όχι», δήλωσε πρόσφατα ο Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους, ο επικεφαλής του ΠΟΥ, οργανισμού που βρέθηκε στο επίκεντρο της μάχης κατά της πανδημίας του Covid-19.
«Αν η επόμενη πανδημία εμφανιζόταν σήμερα, ο κόσμος θα εξακολουθούσε να αντιμετωπίζει μερικές από τις ίδιες αδυναμίες», είπε. «Όμως ο κόσμος έχει πάρει επίσης πολλά και οδυνηρά μαθήματα από την πανδημία και έχει κάνει σημαντικά βήματα για να ενισχύσει την άμυνά του», πρόσθεσε ο ίδιος.
Σύμφωνα με την Μαρία βαν Κερχόβε, την Αμερικανίδα επιδημιολόγο που διευθύνει το Τμήμα Πρόληψης και Ετοιμότητας για Επιδημίες και Πανδημίες του ΠΟΥ, «πολλά πράγματα έχουν βελτιωθεί χάρη στην πανδημία γρίπης του 2009 (Σ.τ.Σ: τον H1N1), αλλά και χάρη στον Covid».
«Αλλά νομίζω ότι ο κόσμος δεν είναι προετοιμασμένος για άλλη πανδημία ή μαζική επιδημία», συμπλήρωσε η ίδια.
«Το 2025, ο κόσμος δεν είναι προετοιμασμένος να καταπολεμήσει μια νέα πανδημική απειλή, λόγω των ανισοτήτων που εξακολουθούν να υπάρχουν στην πρόσβαση στη χρηματοδότηση και στα εργαλεία για την καταπολέμηση πανδημιών, όπως τα εμβόλια» αναφέρει η ομάδα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων για την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση της πανδημίας, που συστάθηκε από τον ΠΟΥ.
Η Ολλανδή ιολόγος Μάριον Κούπμανς εξήγησε στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων ότι η επιτυχία και η ταχύτητα παρασκευής εμβολίων που βασίζονται στην τεχνολογία του αγγελιοφόρου RNA (mRNA) θα μπορούσαν να επιφέρουν μεγάλη διαφορά κατά την επόμενη παγκόσμια κρίση υγείας.
Ωστόσο, ανησυχεί ότι η χρήση τους απέναντι σε μια μελλοντική απειλή θα αντιμετωπίσει «μεγάλα προβλήματα», κυρίως λόγω του «σοκαριστικά υψηλού» επιπέδου παραπληροφόρησης.
Από την πλευρά του ο Τομ Πίκοκ, ιολόγος στο Imperial College του Λονδίνου, θεωρεί ότι η πιθανότητα πανδημίας γρίπης των πτηνών H5N1 πρέπει να ληφθεί «πολύ στα σοβαρά». Προς το παρόν, ο ιός δεν μεταδίδεται μεταξύ των ανθρώπων, αλλά κυκλοφορεί μαζικά σε πολλά είδη ζώων.
«Δεν νομίζω ότι είμαστε πιο προετοιμασμένοι από ό,τι ήμασταν με τον Covid», επισημαίνει στο AFP η Μεγκ Σέφερε, επιδημιολόγος στο αμερικανικό ινστιτούτο SAS. Εκτιμά ότι θα χρειαστούν άλλα τέσσερα έως πέντε χρόνια για να εντοπίσουν και να μοιραστούν πληροφορίες πιο γρήγορα οι αρχές δημόσιας υγείας.
Αλλά έχει «εμπιστοσύνη» στα μαθήματα που πήρε ο πληθυσμός κατά τη διάρκεια του Covid-19 για να προστατευθεί, όπως η κοινωνική απόσταση και η χρήση μάσκας.
Νές δομές κατά των πανδημικών φαινομένων
Το νέο κέντρο του ΠΟΥ για την πρόληψη των πανδημιών, που εγκαινιάστηκε το 2021 στο Βερολίνο, είναι αφιερωμένο στη συλλογή πληροφοριών για τον καλύτερο εντοπισμό και τον περιορισμό των απειλών.
Το Ταμείο για την αντιμετώπιση των πανδημιών της Παγκόσμιας Τράπεζας, το οποίο συστάθηκε το 2022, έχει εγκρίνει μέχρι σήμερα χρηματοδότηση ύψους 885 εκατομμυρίων δολαρίων, που διατίθεται για σχεδόν 50 έργα σε 75 χώρες.
Ένα κέντρο μεταφοράς τεχνολογίας για εμβόλια mRNA εγκαινιάστηκε στη Νότια Αφρική το 2023 με την υποστήριξη κυρίως του ΠΟΥ, ενώ το 2022 συστάθηκε ένα παγκόσμιο κέντρο εκπαίδευσης για τη βιοκατασκευή στη Νότια Κορέα με στόχο την ενίσχυση της τοπικής φαρμακευτικής παραγωγής.
Το χρονικό του Covid-19
Στις 30 Ιανουαρίου 2020, ο ΠΟΥ κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης διεθνούς ενδιαφέροντος για τη δημόσια υγεία (PHEIC) σχετικά με τον Covid-19, αλλά με υπερβολικά γραφειοκρατικούς τόνους. Παράλληλα, οι περισσότερες χώρες και το ευρύ κοινό αντέδρασαν μόνο όταν ο επικεφαλής του ΠΟΥ χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον πολύ πιο σαφή όρο «πανδημία» στις 11 Μαρτίου 2020.
Για να ενεργοποιηθεί μια πιο αποτελεσματική διεθνής συνεργασία, οι χώρες μέλη του ΠΟΥ συμφώνησαν στην έννοια της «έκτακτης ανάγκης εξαιτίας πανδημίας», που τώρα είναι το υψηλότερο επίπεδο παγκόσμιου συναγερμού.
Τον Δεκέμβριο του 2021, οι χώρες μέλη του ΠΟΥ αποφάσισαν να καταλήξουν σε συμφωνία για την πρόληψη των πανδημιών και την ετοιμότητα αντιμετώπισής τους για την αποφυγή σοβαρών λαθών στη διαχείριση του Covid.
Ωστόσο, μείζονα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα, συμπεριλαμβανομένης της ανταλλαγής στοιχείων σχετικά με τα αναδυόμενα παθογόνα και τα οφέλη που προκύπτουν από αυτό για να αποκτήσουμε πληροφορίες για συγκεκριμένα εμβόλια, τεστ και θεραπείες, αλλά και για την επιτήρηση των πανδημιών.
Οι διαπραγματευτές έθεσαν τον Μάιο του 2025 ως προθεσμία για την επίτευξη συναίνεσης.
Επιπλέον, περισσότεροι από 200 επιστήμονες από πάνω από 50 χώρες αξιολόγησαν στοιχεία για 1.652 παθογόνα – κυρίως ιούς – επιτρέποντας στον ΠΟΥ να καταρτίσει φέτος μια λίστα με περίπου 30 παθογόνα που ενδέχεται να προκαλέσουν μελλοντικές πανδημίες, όπως Covid-19, πυρετός Λάσα και οι ιοί Έμπολα, Ζίκα και Μάρμπουργκ.
