Ο Εμανουέλ Μακρόν – και ελλείψει άλλου- θέλει να ηγηθεί της προσπάθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ξεπεράσει το σοκ της τεκτονικής αλλαγής στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, η οποία όχι μόνο αποκλείει την Ένωση ως κύριο παίκτη των διεθνών εξελίξεων, αλλά προσπαθεί να της επιβάλλει επιλογές με μεγάλο πολιτικό και δημοσιονομικό κόστος
Η επίσκεψη του Γάλλου προέδρου στην Ουάσιγκτον τη Δευτέρα γίνεται με τους Ευρωπαίους να κρατούν μικρό καλάθι ως προς τα αποτελέσματά της, αλλά υπάρχει ακόμα η προσδοκία να βρεθεί ένας μίνιμουμ κοινός τόπος για να παραμείνει ενεργή μια συμμαχία που έχει χτιστεί επί δεκαετίες και ήταν συνεχής από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά.
Σε διαδικτυακή συνέντευξη του, ο Γάλλος πρόεδρος σχολιάζοντας τα νέα δεδομένα χρησιμοποίησε τη λέξη «αβεβαιότητα» και είναι η μόνη που μπορεί να περιγράψει το πώς αντιλαμβάνονται οι Ευρωπαίοι τα νέα δεδομένα.
Ο Εμανουέλ Μακρόν αποκάλυψε και τι θα πει στον Ντόναλντ Τραμπ: «Θα του πω ότι δεν μπορείς να εμφανίζεσαι αδύναμος μπροστά στον Πούτιν διότι δεν σου ταιριάζει».
Θα έλεγε κανείς ότι θα είναι μια φιλότιμη προσπάθεια, αλλά γνωρίζοντας ότι το αυτί του Αμερικανού Προέδρου δεν ιδρώνει εύκολα από συμβουλές και παραινέσεις τα αποτελέσματα είναι αμφίβολα.
Ο Εμανουέλ Μακρόν ανέφερε επίσης ότι αυτό που διακυβεύεται στην παρούσα φάση, με τις διαπραγματεύσεις Ρώσων και Αμερικανών για την επίτευξη συμφωνίας, είναι η ασφάλεια και τα συμφέροντα της Γαλλίας. Αυτή η διαπίστωση πάσχει ως προς την «εθνική» της προσέγγιση και δείχνει ότι η Ε.Ε. και οι ηγέτες της δεν έχουν αποφασίσει κάποια ενιαία στάση, αλλά παραμένουν στις 27 επιμέρους «εθνικές στρατηγικές» κάτι που αποτελεί και χρόνιο πρόβλημα.
Η Γερμανία σε παρατεταμένη αστάθεια
Η Ευρώπη, εκτός των πρόσφατων εξελίξεων, βρίσκεται αντιμέτωπη με κάποια δυσμενή δεδομένα που προκαλούσαν ανησυχία, πολύ πριν την επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ. Η γερμανική οικονομία, η άλλοτε «ατμομηχανή της Ευρώπης» βρίσκεται σε τροχιά ύφεσης και μαζί με την πολιτική αστάθεια του τελευταίου διαστήματος, που ενδεχομένως να παραταθεί για αρκετούς μήνες ακόμα, δεν είναι ένας παράγοντας που μπορεί να κάνει αισιόδοξους τους Ευρωπαίους.
Οι Γερμανοί πολίτες ανησυχούν για το ενδεχόμενο αποβιομηχάνισης της χώρας, αν δεν μπορέσει να αναπεξέλθει στον διεθνή ανταγωνισμό και η «πολιτική των δασμών» κάνει ακόμα πιο έντονη αυτή την ανησυχία.
Η Γερμανία ήταν και παραμένει για την Ευρωπαϊκή Ένωση το κύριο βαρόμετρο του οικονομικού της μέλλοντος. Και το στοίχημα πλέον δεν είναι μόνο η αποφυγή δημοσιονομικών εκτροχιασμών, κάτι που σε βαθμό μονομανίας υπηρέτησαν οι γερμανικές ηγεσίες, αλλά η ίδια της η ύπαρξη μέσα στο νέο παγκόσμιο σκηνικό.
Όλα αυτά σε συνδυασμό με το ότι η αστάθεια στη Γερμανία δεν αναμένεται να τερματιστεί αμέσως μετά τα αποτελέσματα των εκλογών, καθώς τα σενάρια για τον σχηματισμό κυβέρνησης κάνουν λόγο για διαπραγματεύσεις μέχρι το Πάσχα ενώ υπάρχει στο τραπέζι και η προοπτική να φτάσουν μέχρι και το καλοκαίρι.
Δεδομένα που δεν αφήνουν περιθώρα ιδιαίτερης αισιοδοξίας για την επόμενη μέρα της Ε.Ε.
Το «αναδυόμενο» AfD και οι σύμμαχοί του
Όλες οι δημοσκοπήσεις στη Γερμανία συγκλίνουν στο ότι το AfD με τις ακραίες θέσεις και την προβληματική ρητορική ορισμένων στελεχών για τη ναζιστική περίοδο, θα είναι από τη Δεύτερα η δεύτερη πολιτική δύναμη στη χώρα. Μπορεί οι Χριστιανοδημοκράτες να έχουν αποκλείσει μετεκλογική συνεργασία μαζί του και να προκρίνεται το σενάριο του μεγάλου συνασπισμού με τους Σοσιαλδημοκράτες, ο πολιτικός αντίκτυπος όμως είναι μεγάλος. Με δεδομένη την εκλογική δύναμη του Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία, την κυριαρχία της Μελόνι στην ιταλική πολιτική σκηνή, την παντοκρατορία του Ορμπάν στην Ουγγαρία στον ευρωπαϊκό πυρήνα δημιουργείται ένα κρίσιμο πολιτικό μέγεθος που βρίσκεται πολύ κοντά σε αυτό που αποκαλείται «δόγμα Τραμπ». Με την πολιτική και κυρίως την κοινωνική δυναμική αυτού του πολιτικού χώρου οι αναλυτές πιστεύουν ότι θα είναι εξαιρετικά δύσκολη η διαμόρφωση μιας κοινής πολιτικής ατζέντας.
Η Ε.Ε. και ο «έρωτάς» της για τη γραφειοκρατία της
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ως πολιτικός οργανισμός αντιμετωπίζει ένα δομικό πρόβλημα που έχει να κάνει με τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Μπορεί να έχει θεσμοθετήσει πλήθος οργάνων που θεωρητικά συμμετέχουν στις τελικές αποφάσεις, αλλά όλοι γνωρίζουν ότι αυτές τελικά λαμβάνονται στις συνόδους κορυφής. Ακόμα και στις περιπτώσεις που οι 27 καταφέρουν να βρουν κοινό τόπο, η εφαρμογή των αποφάσεων είναι πάντα ένα δύσκολο στοίχημα, καθώς δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου επικρατεί το δόγμα «μην αποφασίζεις κάτι σήμερα, που μπορείς να το αναβάλεις για αύριο». Όλοι θυμούνται συνόδους που καταλήγουν σε «αποφάσεις», όπου η κύρια απόφαση είναι ότι οι «τελικές αποφάσεις» θα ληφθούν στην επόμενη σύνοδο. Και αυτός προφανώς δεν είναι ένας τρόπος για να απαντά κανείς άμεσα και γρήγορα στις προκλήσεις της εποχής.
Είναι αποφασισμένοι οι ευρωπαίοι ηγέτες να βρουν διέξοδο σ’ αυτό το πρόβλημα;
Αμφίβολο, αφού και γι αυτό θα χρειαστεί μια σύνοδος κορυφής που θα είναι αποφασισμένη να… αποφασίσει.
Το τεράστιο κόστος του «απογαλακτισμού»
Η νέα στάστη των ΗΠΑ απέναντι στην Ευρώπη, η εκπεφρασμένη πρόθεση του Ντόναλντ Τραμπ να στείλει μεγαλύτερο «λογαριασμό» στους εταίρους του στο ΝΑΤΟ, η πολιτική των δασμών και η ριζική διαφοροποίηση στην αντιμετώπιση του πολέμου στην Ουκρανία έχουν κόστος.
Και αυτό το κόστος είναι εξαιρετικά δυσβάστακτο. Μόνο η διαμόρφωση ενός ευρωπαϊκού στρατού που θα «απογαλακτιστεί» από την αμερικάνικη ομπρέλα υπολογίζεται ότι θα έχει στην καλύτερη περίπτωση ένα κόστος που θα φτάνει και ίσως να ξεπερνά τα 200 δισ. ευρώ το χρόνο.
Παράλληλα, αν οι ΗΠΑ επιβάλλουν τη λύση τους στο ουκρανικό, αλλά αφήσουν στους ευρωπαίους τη «βρώμικη δουλειά» της επιτήρησης αυτής της συμφωνίας αυξάνεται επίσης η οικονομική πίεση στα ταμεία της Ένωσης.
Πού θα βρεθούν αυτά τα λεφτά;
Η απάντηση είναι δύσκολη, αν και ως πιθανότερη φαίνεται η έκπτωση στις βεβαιότητες του ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους.
Είναι όμως εξαιρετικά δύσκολο για ένα κοινό που έχει συνηθίσει να θεωρεί «αυτονόητες» κάποιες παροχές να πεισθεί ότι είναι αναγκαία η περικοπή τους υπέρ περισσότερων… τεθωρακισμένων ή μαχητικών.
Το τέλος των βεβαιοτήτων
Ο δρόμος που έχει να διανύσει η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι δύσκολος. Μετ’ εμποδίων, ταχύτητας, αλλά και αντοχής. Και για να αποδώσει καρπούς ο δύσκολος αυτός δρόμος χρειάζεται πρώτ’ απ’ όλα να αποφασιστεί ποια θα είναι η κατεύθυνση. Κατευναστική απέναντι στον Ντόναλντ Τραμπ ελπίζοντας να βάλει νερό στο κρασί του ή αποστάσεις από τις ΗΠΑ με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό πολιτικά και οικονομικά; Οι απαντήσεις θα πρέπει να δοθούν σύντομα και να έχουν ένα συνεκτικό πλαίσιο και να μη θυμίζουν διατύπωση ευσεβών πόθων. Πάντως η αιφνίδια αλλαγή της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και η επιθετική ρητορική από τον Τραμπ και τα μέλη της κυβέρνησής του ίσως είναι ένα δώρο προς την Ευρώπη, ένα δώρο αφύπνισής της.
Η Ε.Ε απέχει πολύ από το να γίνει ο παίκτης που θα διαμορφώνει την ατζέντα, αλλά από κάπου θα πρέπει να κάνει την αρχή. Και μέσα σε ένα πλαίσιο όπου η μόνη βεβαιότητα είναι η… αβεβαιότητα.
