Η επιπεφυκίτιδα είναι ένα από τα πιο συχνά οφθαλμολογικά προβλήματα σε άτομα κάθε ηλικίας. Αναπτύσσεται όταν παρουσιάζει φλεγμονή η διαφανής μεμβράνη (επιπεφυκώς) που επιστρώνει το εσωτερικό των βλεφάρων και εξωτερικά τον σκληρό χιτώνα (το λευκό τμήμα) του οφθαλμικού βολβού.
Όταν τα μικρά αιμοφόρα του επιπεφυκότα διογκωθούν και διασταλούν, γίνονται πιο ορατά με συνέπεια να κοκκινίζει το μάτι. Η επιπεφυκίτιδα μπορεί να έχει πολλές και διαφορετικές αιτίες, κάθε μία από τις οποίες απαιτεί ξεχωριστή αντιμετώπιση.
Η πιο συχνή αιτία είναι διάφορες ιογενείς λοιμώξεις, που μάλιστα είναι και πολύ μεταδοτικές. Μπορεί όμως να προκληθεί και από βακτηριακή λοίμωξη (επίσης είναι μεταδοτική) ή αλλεργική αντίδραση. Η αλλεργική επιπεφυκίτιδα είναι πιο συχνή την άνοιξη, λόγω της αυξημένης ανθοφορίας και της γύρης που διασκορπίζεται στην ατμόσφαιρα. Υπολογίζεται ότι προσβάλλει το 15-20% του πληθυσμού.
Σε σπανιότερες περιπτώσεις, η επιπεφυκίτιδα οφείλεται σε μύκητες, παράσιτα ή ερεθιστικούς παράγοντες (π.χ. χλώριο στην πισίνα).
Αν και η κατάσταση μπορεί να είναι πολύ ενοχλητική, πολύ σπάνια επηρεάζει την όραση. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ήπια και υποχωρεί χωρίς ειδική θεραπεία. Ωστόσο αναλόγως με την αιτία, μπορεί να χρειαστεί και ιατρική αντιμετώπιση.
Πώς μπορεί, όμως, κάποιος να ξέρει πού οφείλεται η επιπεφυκίτιδά του; «Είναι δύσκολο να ξεχωρίσει ένας μη ειδικός αν η αιτία είναι λοίμωξη από ιό ή βακτήριο, ή μια αλλεργική αντίδραση, γιατί γενικώς τα συμπτώματα της επιπεφυκίτιδας είναι κοινά και συμπεριλαμβάνουν κοκκίνισμα των ματιών, δακρύρροια, ενόχληση, κνησμό, ευαισθησία στο φως», αναφέρει ο δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, Χειρουργός-Οφθαλμίατρος, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.
«Ωστόσο υπάρχουν μερικές ενδείξεις που δείχνουν ποια αιτία είναι πιο πιθανή», συνεχίζει. Κατ’ αρχάς, η αλλεργική επιπεφυκίτιδα συνήθως προσβάλλει και τα δύο μάτια, ενώ η βακτηριακή και η ιογενής συνήθως αρχίζουν από το ένα.
Επιπλέον, η ιογενής συνήθως εκδηλώνεται μετά από ένα κρυολόγημα ή άλλη λοίμωξη από ιό (π.χ. ιλαρά) και προκαλεί υδαρές έκκριμα από τα μάτια. Αντιθέτως, η βακτηριακή επιπεφυκίτιδα προκαλεί πηχτό, κιτρινωπό ή και πρασινωπό έκκριμα που κάνει τις βλεφαρίδες κολλώδεις και δημιουργεί κρούστα, ειδικά το πρωί που ξυπνά ο ασθενής. Ο πάσχων μπορεί επίσης να έχει την αίσθηση ξένου σώματος στο μάτι του.
Το πιο χαρακτηριστικό σύμπτωμα της αλλεργικής επιπεφυκίτιδας, εξάλλου, είναι ο έντονος κνησμός. Μπορεί επίσης να προκαλέσει πρήξιμο στα βλέφαρα, ενώ οι πάσχοντες έχουν γνωστό ιστορικό αλλεργίας.
Ανεξάρτητα πάντως από τις υποψίες που έχουν οι ασθενείς για την αιτία των συμπτωμάτων τους, πρέπει να γνωρίζουν πως ορισμένες εκδηλώσεις απαιτούν άμεσο έλεγχο από τον οφθαλμίατρο. Αν π.χ. νιώθουν πόνο στο μάτι, πρέπει να τον συμβουλευθούν αμέσως. Το ίδιο κι αν το μάτι τους είναι υπερβολικά κόκκινο, παράγει πολλή βλέννα ή θολώνει η όραση και δεν επανέρχεται όταν καθαρίζουν το έκκριμα από το μάτι τους.
Έλεγχος απαιτείται και όταν τα συμπτώματα δεν παρουσιάζουν καμία βελτίωση μετά από 5-7 μέρες ή επιδεινώνονται συνεχώς, καθώς και όταν συνοδεύονται από πυρετό ή άλλες ενδείξεις σοβαρής λοίμωξης.
Μερικοί ασθενείς εξάλλου πρέπει να απευθύνονται με το πρώτο σύμπτωμα στον οφθαλμίατρο. Αυτοί είναι όσοι έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό, οι χρήστες φακών επαφής και όσοι είχαν γρατζουνίσει πρόσφατα το μάτι τους και μετά εκδήλωσαν συμπτώματα.
Ο οφθαλμίατρος θα εξετάσει τα μάτια τους και θα λάβει λεπτομερές ιατρικό ιστορικό. Σε σπάνιες περιπτώσεις, θα λάβει δείγμα υγρού από το μάτι για να εξεταστεί στο μικροβιολογικό εργαστήριο (καλλιέργεια). Η καλλιέργεια συνήθως συνιστάται όταν υπάρχουν υπόνοιες για σοβαρή βακτηριακή λοίμωξη, λοίμωξη του ματιού από σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα (π.χ. βλεννόρροια) ή από ιό έρπη κ.λπ.
Αναλόγως με τα ευρήματα του ελέγχου, ο οφθαλμίατρος θα καθορίσει την αιτία της επιπεφυκίτιδας και θα αποφασίσει ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης. Μερικές κοινές μέθοδοι που εφαρμόζονται είναι καθαρισμός των ματιών με καθαρό, νωπό πανί, χρήση τεχνητών δακρύων και ψυχρά ή θερμά επιθέματα (κομπρέσες) στα μάτια αρκετές φορές την ημέρα.
«Στις περισσότερες περιπτώσεις, η ιογενής επιπεφυκίτιδα υποχωρεί χωρίς ειδική θεραπεία. Τυπικά όμως επιδεινώνεται τις πρώτες 4-5 μέρες και συχνά εξαπλώνεται στο άλλο μάτι. Ύστερα υποχωρεί σε 1-2 εβδομάδες. Αν οφείλεται σε ορισμένους ιούς, όπως αυτός του απλού έρπη, μπορεί να χρειασθεί αντιϊική θεραπεία», εξηγεί ο κ. Κανελλόπουλος.
Η βακτηριακή επιπεφυκίτιδα επίσης μπορεί να υποχωρήσει χωρίς θεραπεία, συνήθως σε 7-10 ημέρες. Ωστόσο μπορεί να χρειασθούν αντιβιοτικά κολλύρια ή αλοιφές. Αυτά συνήθως χορηγούνται σε σοβαρές περιπτώσεις βακτηριακής επιπεφυκίτιδας ή όταν η βακτηριακή λοίμωξη δεν βελτιώνεται μετά από 2-3 εβδομάδες.
«Η θεραπεία με αντιβιοτικά σκευάσματα είναι απαραίτητη στα βρέφη και τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, καθώς και όταν προκαλείται από ορισμένα είδη βακτηρίων. Ειδικά στα νεογέννητα βρέφη η επιπεφυκίτιδα μπορεί να προκαλεί σοβαρά προβλήματα υγείας. Γι’ αυτό τον λόγο είναι απαραίτητο να επικοινωνούν αμέσως οι γονείς με τον γιατρό εάν δουν ασυνήθιστο έκκριμα από το μάτι του μωρού ή πρήξιμο στα βλέφαρά του», προειδοποιεί.
Τα αντιβιοτικά σκευάσματα δεν προσφέρουν τίποτα σε περίπτωση ιογενούς ή αλλεργικής επιπεφυκίτιδας. Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης της αλλεργικής αντίδρασης των ματιών είναι να προσπαθεί ο ασθενής να αποφύγει τα αλλεργιογόνα στα οποία έχει ευαισθησία. Ειδικά την άνοιξη, π.χ., μπορεί να πρέπει να καθαρίζει καθημερινά το σπίτι και τα έπιπλα με ηλεκτρική σκούπα για να μην σηκώνεται σκόνη ή να παραμένει στο σπίτι με κλειστά παράθυρα όταν έχει αυξημένη γύρη στην ατμόσφαιρα.
«Σε περίπτωση που είναι δύσκολο ή αδύνατο να μείνει ο ασθενής μακριά από ένα αλλεργιογόνο, μπορεί να χρειαστεί λήψη αντισταμινικού φαρμάκου, το οποίο μπορεί να είναι ακόμα και ισχυρό συνταγογραφούμενο, αν η αλλεργία είναι ιδιαιτέρως έντονη», συνεχίζει ο καθηγητής.
Σε κάθε περίπτωση, ανεξάρτητα από την αιτία της επιπεφυκίτιδας οι πάσχοντες που φορούν φακούς επαφής πρέπει να τους αποφύγουν έως ότου υποχωρήσουν τα συμπτώματά τους. Αν τους φορούσαν όταν εκδήλωσαν επιπεφυκίτιδα, ο οφθαλμίατρος είναι πιθανό να τους συστήσει να τους απορρίψουν. Ειδάλλως πρέπει να τους απολυμάνουν προσεκτικά. Μπορεί, τέλος, να χρειασθούν αντικατάσταση και όλα τα προϊόντα του μακιγιάζ των ματιών που χρησιμοποιούσαν πριν νοσήσουν.
