Mία σημαντική μελέτη, που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο του 2025 στο έγκριτο ιατρικό περιοδικό JAMA, φέρνει στο φως νέα δεδομένα, τα οποία μπορεί να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο γίνονται αντιληπτές οι επιπτώσεις των λοιμώξεων στους επιζώντες καρκίνου. Όπως αναφέρεται, κατά τον πρώτο χρόνο της πανδημίας της COVID-19, άρχισαν να καταγράφονται αναφορές για ασυνήθιστα αυξημένα περιστατικά ανθρώπων που εμφάνιζαν ξαφνικά μεταστατικό καρκίνο, κυρίως του μαστού και του εντέρου.
Η εξήγηση απέδιδε το φαινόμενο στις καθυστερήσεις των ιατρικών ελέγχων και των θεραπειών λόγω της πανδημίας, που είχαν ως αποτέλεσμα οι διαγνώσεις να γίνονται σε πιο προχωρημένα στάδια. Ωστόσο, όπως υπογράμμισε ο καθηγητή Εντατικής Θεραπείας στο University College London, Hugh Montgomery, «οι καρκίνοι δεν εξελίσσονται έτσι, δεν περνούν από ένα μικρό εξόγκωμα σε τερματικό στάδιο μέσα σε τρεις μήνες». Αυτό τον οδήγησε να ερευνήσει μία διαφορετική υπόθεση: Θα μπορούσαν οι αναπνευστικοί ιοί, όπως η γρίπη και η COVID-19, να «ξυπνούν» καρκινικά κύτταρα που βρίσκονται σε αδρανή κατάσταση και να προκαλούν μετάσταση;
Μία έρευνα, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο περιοδικό Nature, ξεκίνησε με πειράματα σε ποντίκια τα οποία είχαν προγραμματιστεί γενετικά ώστε να φέρουν αδρανή διασπαρμένα καρκινικά κύτταρα. Αυτά τα κύτταρα προέρχονταν από τον μαστό και είχαν εγκατασταθεί στους πνεύμονες και σε άλλα όργανα.
Κανονικά, αυτά τα κύτταρα παραμένουν αδρανή για περίπου έναν χρόνο πριν αρχίσουν να αναπτύσσονται και να δημιουργούν καρκινικές βλάβες. Όμως, όταν τα ποντίκια εκτέθηκαν σε μία ήπια δόση του ιού της γρίπης, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι μέσα σε λίγες ημέρες τα κύτταρα ενεργοποιήθηκαν και πολλαπλασιάστηκαν. Μέσα σε δύο εβδομάδες είχαν εξελιχθεί σε μεταστατικούς όγκους.
Το ίδιο συνέβη όταν τα ποντίκια μολύνθηκαν με έναν προσαρμοσμένο για ποντίκια SARS-CoV-2: Μέσα σε 28 ημέρες υπήρξε «εντυπωσιακή αύξηση» των καρκινικών κυττάρων.
«Η ιογενής λοίμωξη επιταχύνει σημαντικά την ανάπτυξη αυτών των κυττάρων», δήλωσε ο John Alcorn, καθηγητής Παιδιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ.
Για να εξετάσουν αν το ίδιο συμβαίνει και στους ανθρώπους, οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από δύο μεγάλες βάσεις. Στην πρώτη, το UK Biobank, που περιλάμβανε περισσότερους από 4.800 καρκινοπαθείς σε ύφεση, διαπιστώθηκε ότι όσοι είχαν θετικό τεστ COVID-19 το 2020 είχαν σχεδόν διπλάσιο κίνδυνο θανάτου από καρκίνο σε σχέση με όσους είχαν αρνητικό τεστ.
Η συσχέτιση ήταν ισχυρότερη τους πρώτους μήνες μετά τη λοίμωξη. Στη δεύτερη βάση, τη Flatiron Health, η οποία περιείχε δεδομένα από περίπου 37.000 γυναίκες σε ύφεση από καρκίνο του μαστού, εκείνες που είχαν νοσήσει από COVID-19 εμφάνισαν αυξημένη πιθανότητα να αναπτύξουν μεταστάσεις στους πνεύμονες, επιβεβαιώνοντας τα ευρήματα από τα πειράματα σε ποντίκια.
Η γρίπη και η COVID-19 προκαλούν έντονη φλεγμονή στον οργανισμό, καθώς το ανοσοποιητικό σύστημα προσπαθεί να καταπολεμήσει τον ιό. Οι ερευνητές εστίασαν σε μία συγκεκριμένη πρωτεΐνη, την ιντερλευκίνη-6 (IL-6), που αυξάνεται προσωρινά κατά τη διάρκεια μίας λοίμωξης. Η IL-6 παίζει κρίσιμο ρόλο στην άμυνα του οργανισμού, αλλά όταν υπάρχει παρουσία καρκινικών κυττάρων μπορεί να ενισχύσει την ανάπτυξή τους.
Στα ποντίκια, η IL-6 φάνηκε να είναι βασικός παράγοντας για την αφύπνιση των καρκινικών κυττάρων. Όμως, ακόμη και όταν τα επίπεδά της επέστρεψαν στο φυσιολογικό 15 ημέρες μετά τη λοίμωξη, τα κύτταρα συνέχισαν να αναπτύσσονται, γεγονός που υποδηλώνει ότι υπάρχουν και δευτερογενείς μηχανισμοί.
Ένας από αυτούς φαίνεται να αφορά τα Τ-λεμφοκύτταρα: Τα CD4 Τ-κύτταρα καταστέλλουν τη δράση των CD8 Τ-κυττάρων, τα οποία είναι υπεύθυνα για την εξόντωση των καρκινικών κυττάρων. Έτσι, δημιουργείται ένα περιβάλλον που επιτρέπει στον καρκίνο να εξαπλωθεί ανεξέλεγκτα.
Παρ’ όλο που τα δεδομένα υποδεικνύουν σύνδεση ανάμεσα σε ιογενείς λοιμώξεις και μεταστάσεις, υπάρχουν ακόμα πολλά ερωτήματα. Οι ερευνητές θέλουν να εξετάσουν εάν το ίδιο ισχύει και για άλλους ιούς, όπως και για άλλους τύπους καρκίνου, καθώς και για διαφορετικά όργανα, όπως το ήπαρ, όπου συχνά εγκαθίστανται λανθάνοντα καρκινικά κύτταρα.
Μέχρι να υπάρξουν απαντήσεις, οι ειδικοί τονίζουν την αξία της πρόληψης. Ο εμβολιασμός κατά της γρίπης και της COVID-19 δεν εξαλείφει τον κίνδυνο, αλλά μειώνει σημαντικά τις πιθανότητες σοβαρής λοίμωξης.
Ο καθηγητής Montgomery υπογραμμίζει ότι η προσοχή δεν πρέπει να μετατραπεί σε φόβο που περιορίζει τη ζωή των επιζώντων του καρκίνου. Τελικά, το πόσο προσεκτικός θα είναι ο καθένας είναι προσωπική επιλογή.
Αυτή η μελέτη ρίχνει φως σε έναν νέο, ανησυχητικό μηχανισμό: Οι αναπνευστικές λοιμώξεις δεν είναι απλώς προσωρινές ενοχλήσεις αλλά μπορεί να αφήνουν μακροχρόνιες επιπτώσεις, ειδικά σε όσους έχουν ιστορικό καρκίνου.
Tα αποτελέσμα της έρευνας έφεραν στο φως η Καθηγήτρια Θεραπευτικής – Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής, παθολόγος (Θεραπευτική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, η βιολόγος Αλεξάνδρα Σταυροπούλου, η δρ. Μαρία Καπαρέλου (παθολόγος-ογκολόγος) και ο Θάνος Δημόπουλος (τ. πρύτανης ΕΚΠΑ, καθηγητής Θεραπευτικής-Ογκολογίας-Αιματολογίας, διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα).
