Τις τελευταίες εβδομάδες, ο δημόσιος διάλογος στην Ευρώπη και διεθνώς έχει φορτιστεί από δηλώσεις στρατιωτικών και πολιτικών στελεχών, που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για έναν ενδεχόμενο πόλεμο στη Γηραιά Ήπειρο.
Η συζήτηση κυμαίνεται από «υπέρμετρα απαισιόδοξη» έως «ρεαλιστικά ανήσυχη», με αρκετούς να ζητούν αύξηση εξοπλισμών και προετοιμασία «για το χειρότερο».
Μέσα σε αυτό το κλίμα, η Ινώ Αφεντούλη, Εκτελεστική Διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου, τοποθετείται με σαφήνεια: υπάρχει υπόβαθρο ανησυχίας, αλλά όχι –τουλάχιστον προς το παρόν– πραγματική πιθανότητα γενικευμένου πολέμου ανάμεσα στη Ρωσία και το ΝΑΤΟ.
Η Εκτελεστική Διευθύντρια Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων Πάντειου Πανεπιστημίου , Ινώ Αφεντούλη
«Κάποιο υπόβαθρο έχουν… αλλά είναι πάρα πολύ απίθανη η σύγκρουση Ρωσίας–ΝΑΤΟ»
Από την αρχή της συζήτησης, η Ινώ Αφεντούλη αναγνωρίζει ότι το κλίμα είναι σαφώς πιο τεταμένο από προηγούμενα χρόνια:
«Κοιτάξτε, κάποιο υπόβαθρο έχουν, αλλά είναι πιο σύνθετη η κατάσταση από το να μπορούμε να προβλέψουμε εάν θα υπάρξει ένοπλη σύγκρουση», εκτιμά.
Η σύγκρουση Ρωσίας–Ουκρανίας παραμένει η βασική πηγή αποσταθεροποίησης, αλλά το πραγματικό ερώτημα για την Ευρώπη είναι αν αυτή μπορεί να επεκταθεί προς χώρες–μέλη του ΝΑΤΟ.
Εκεί, η Ινώ Αφεντούλη τοποθετεί έναν καθαρό «κόφτη»:
«Εξακολουθώ να πιστεύω ότι είναι πάρα πολύ απίθανη η σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και χωρών–μελών του ΝΑΤΟ… δεν θα την επέτρεπαν οι Ηνωμένες Πολιτείες».
Κατά τη γνώμη της, η εμπλοκή των ΗΠΑ λειτουργεί αποτρεπτικά με τρόπο σχεδόν απόλυτο:
«Αν συμβεί αυτό, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ήταν υποχρεωμένες να παρέμβουν λόγω άρθρου 5. Αποκλείεται να αφήσει η Αμερική να εξελιχθεί μία σύγκρουση μεταξύ χώρας–μέλους του ΝΑΤΟ και Ρωσίας».
Η άποψη αυτή έρχεται σε αντίθεση με σενάρια που διατυπώνονται από ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και στρατηγικά think tanks, τα οποία προειδοποιούν για διετή έως πενταετή «ορίζοντα κινδύνου».
Ωστόσο, ξεκαθαρίζει ότι μια τέτοια εξέλιξη δεν την επιθυμεί ούτε η Ουάσιγκτον ούτε η Μόσχα:
«Μιλάμε για μία σύγκρουση τεράστιων διαστάσεων που δεν νομίζω ότι επιθυμεί ούτε η Ουάσιγκτον, ούτε άλλωστε και η Μόσχα».
Πέρα από τον Ψυχρό Πόλεμο: «Έχουμε ένα είδος θερμού πολέμου»
Στην εκτίμηση εάν πλέον έχουμε περάσει σε μια κατάσταση που μπορεί να συγκριθεί, αναλογικά, με τον ψυχρό πόλεμο, η Ινώ Αφεντούλη σπεύδει να ξεκαθαρίσει ότι:
«Σίγουρα αυτό υπάρχει… αλλά είμαστε ακόμη πιο πέρα από αυτό. Ο Ψυχρός Πόλεμος δεν είχε συγκρούσεις στην καρδιά των δύο μπλοκ… τώρα έχουμε ένα είδος “θερμού πολέμου”. Στην Ουκρανία είναι καθαρός πόλεμος».
Το κρίσιμο, όμως, είναι ότι ενώ ο πόλεμος είναι ήδη παρών στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης, η πραγματική ανησυχία αφορά την «δυνατότητα ενός ενδεχόμενου» επέκτασής του.
Και αυτό το ενδεχόμενο, λέει, αποφεύγεται λόγω ενός παράγοντα που συχνά παραβλέπεται: Τη ραγδαία ενίσχυση των ευρωπαϊκών εξοπλισμών.
«Έχουμε μία δυνατότητα… ένα ενδεχόμενο συγκρούσεως, το οποίο αποφεύγεται μόνο με την κίνηση που έχουν κάνει οι Ευρωπαίοι: Tον υπερεξοπλισμό».
Πολεμική οικονομία ή απότομο ξύπνημα;
Η δημόσια συζήτηση συχνά χρησιμοποιεί τον όρο «πολεμική οικονομία» για να περιγράψει την κατάσταση στην Ευρώπη. Εδώ, η Ινώ Αφεντούλη διορθώνει την εντύπωση:
«Η πολεμική οικονομία έχει η Ρωσία σίγουρα… Δεν νομίζω ότι η Ευρώπη έχει μπει σε κατάσταση πολεμικής οικονομίας. Απλώς η Ευρώπη ξύπνησε απότομα από τη σύγκρουση στην Ουκρανία».
Κατά τη γνώμη της, οι Ευρωπαίοι αντιλήφθηκαν το αυτονόητο:
«Η Ευρώπη πλέον δεν μπορεί να εφησυχάσει ότι όλα θα τα αναλάβουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Κάτι πρέπει να κάνει και η ίδια».
Το 2035 ως ορόσημο: «Μπαίνει ως προειδοποίηση»
Η Εκτελεστική Διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου, αποκαλύπτει μια σημαντική λεπτομέρεια που, αν και έχει συζητηθεί ελάχιστα στον δημόσιο διάλογο, αποτελεί στρατηγικό σημείο καμπής: Tο έτος–στόχο 2035, που δόθηκε στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη από τον Ντόναλντ Τραμπ.
«Μπήκε ως προειδοποίηση στους Ευρωπαίους ότι μέχρι το 2035 έχετε χρόνο να αναπτύξετε την άμυνά σας. Μετά δεν μπορούμε πλέον να βρισκόμαστε εμείς (σ.σ. οι ΗΠΑ) στην Ευρώπη».
Το μήνυμα, όπως το ερμηνεύει, είναι ξεκάθαρο: Η ευρωπαϊκή αυτάρκεια στην άμυνα δεν είναι πλέον επιλογή αλλά αναγκαιότητα.
Η προθεσμία αυτή δημιουργεί, όπως λέει, «πίεση για ανάπτυξη αμυντικών δυνατοτήτων» και εξηγεί τη βιασύνη χωρών όπως η Γερμανία, η Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής να αναβαθμίσουν άμεσα τα οπλοστάσιά τους.
Ανησυχία ναι — πόλεμος όχι
Η συνολική αποτίμηση είναι νηφάλια και αντίρροπη προς τις δραματικές εκτιμήσεις που ακούγονται σε ορισμένα ευρωπαϊκά κέντρα. Ναι, η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα νέο περιβάλλον υψηλής έντασης. Ναι, ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι πραγματικός και βαρύς. Ναι, υπάρχει μια μικρή πιθανότητα επέκτασης.
Αλλά όχι: Δεν βρισκόμαστε στο χείλος άμεσης σύγκρουσης Ρωσίας–ΝΑΤΟ.
Η ισχυρότερη αποτροπή, σύμφωνα με την ίδια, παραμένουν οι ΗΠΑ. Και ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ευρώπη, τουλάχιστον πριν το 2035, δεν είναι ο ρωσικός επεκτατισμός, αλλά το δικό της έλλειμμα στρατηγικής αυτονομίας.
